Υπερπροστατευτικοί γονείς: Όταν η αγάπη γίνεται φόβος και καθηλώνει το παιδί

Γράφει ο Ψυχολόγος-Σύμβουλος Γάμου 

Γιάννης Ξηντάρας

Οι περισσότεροι γονείς αγαπάμε βαθιά τα παιδιά μας. Θέλουμε να τα βλέπουμε χαρούμενα, υγιή, ασφαλή. Θέλουμε να είμαστε περήφανοι για εκείνα, να τα καμαρώνουμε, να πιστεύουμε πως «τα καταφέραμε».
Μέχρι εδώ, όλα μοιάζουν αυτονόητα… και πράγματι είναι.

Το δύσκολο σημείο όμως δεν είναι η επιτυχία των παιδιών.
Το δύσκολο σημείο είναι η αποτυχία τους.

---

Η αποτυχία του παιδιού και ο ναρκισσιστικός πόνος του γονέα

Λίγοι γονείς έχουν πραγματικά αναρωτηθεί:
Τι θα ένιωθα αν το παιδί μου αποτύγχανε; Αν δεν ήταν καλός μαθητής; Αν έκανε λάθη; Αν αρρώσταινε; Αν δεν ανταποκρινόταν στις προσδοκίες μου;

Στην ψυχοθεραπεία συναντάμε συχνά μια σκληρή αλήθεια:
η αποτυχία του παιδιού ενεργοποιεί όχι μόνο φόβο, αλλά και πένθος για την εικόνα του ιδανικού γονέα. Και αυτός ο πόνος δύσκολα αντέχεται.

Έτσι, χωρίς να το συνειδητοποιούμε, προσπαθούμε να προλάβουμε τη ζωή.

---

Πώς γεννιέται η υπερπροστατευτικότητα

Η υπερπροστατευτικότητα δεν ξεκινά από κακή πρόθεση.

Ξεκινά από άγχος, ενοχή, φόβο απώλειας και μια βαθιά ανάγκη ελέγχου.

«Μην στενοχωρηθεί.»
«Μην εκτεθεί.»
«Μην αποτύχει.»
«Μην πάθει κάτι.»

Ο γονέας αρχίζει να ζει αντί για το παιδί. Να αποφασίζει, να προλαμβάνει, να φιλτράρει τον κόσμο. Σαν να τοποθετεί το παιδί σε μια γυάλα ασφαλή, αποστειρωμένη, ελεγχόμενη.

Και όλα γίνονται «για το καλό του».

---

Πότε η προστασία παύει να είναι υγιής

Όταν δεν υπάρχει χώρος για πρωτοβουλία

Το παιδί δεν επιτρέπεται να δοκιμάσει, να κάνει λάθος, να αναλάβει ευθύνη.

Όταν δεν επιτρέπεται η άποψη

Η γνώμη του παιδιού δεν ακούγεται πραγματικά, γιατί ο γονέας «ξέρει καλύτερα».

Όταν δεν επιτρέπεται ο κίνδυνος

Και χωρίς κίνδυνο, δεν υπάρχει ανάπτυξη.

Σε αυτό το σημείο, η προστασία παύει να είναι φροντίδα και γίνεται καθήλωση.

---

Ο φαύλος κύκλος της υπερπροστατευτικότητας

Η ψυχολογία περιγράφει ξεκάθαρα έναν αυτοτροφοδοτούμενο μηχανισμό:

• όσο λιγότερο δοκιμάζεται το παιδί,
• τόσο πιο ανέτοιμο νιώθει,
• όσο πιο ανέτοιμο νιώθει,
• τόσο περισσότερη προστασία χρειάζεται.

Έτσι δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος ανωριμότητας και εξάρτησης, που συχνά συνεχίζεται και στην ενήλικη ζωή.

---

Τι πραγματικά χρειάζονται τα παιδιά

Τα παιδιά δεν χρειάζονται τέλειους γονείς.
Χρειάζονται αρκετά ασφαλείς γονείς, που αντέχουν να τα βλέπουν:

• να κάνουν λάθη
• να απογοητεύονται
• να εκτίθενται
• να μαθαίνουν μέσα από την εμπειρία

Η ωρίμανση δεν γεννιέται στην ασφάλεια, αλλά στη ρυθμισμένη πρόκληση.

---

Ο ρόλος της ψυχοθεραπείας για γονείς

Πολλοί γονείς απευθύνονται σε ψυχολόγο ή ψυχοθεραπευτή όχι επειδή «κάτι πάει στραβά», αλλά επειδή νιώθουν εγκλωβισμένοι ανάμεσα στην αγάπη και τον φόβο.

Η ψυχοθεραπεία βοηθά:

• να αναγνωριστεί το γονεϊκό άγχος,
• να διαχωριστούν οι ανάγκες του παιδιού από τις προσδοκίες του γονέα,
• να δοθεί χώρος στην αυτονομία χωρίς εγκατάλειψη.

Δεν ζητά από τον γονέα να αποσυρθεί, αλλά να μετακινηθεί.

---

Κλείνοντας: από τη γυάλα στον κόσμο

Η πραγματική φροντίδα δεν είναι να προστατεύουμε τα παιδιά από τη ζωή,
αλλά να τα εξοπλίζουμε για να τη συναντήσουν.

Χώρος, χρόνος, εμπιστοσύνη.
Αυτά είναι τα δώρα που μετατρέπουν ένα παιδί σε ώριμο ενήλικα.

Και αυτά, όσο δύσκολα κι αν είναι, αξίζουν περισσότερο από κάθε καλοπροαίρετη υπερπροστασία.