Από τα αληθινά εγκλήματα στον τρόμο: Πότε ο «σκοτεινός τουρισμός» είναι πολύ σκοτεινός;

Πριν από πενήντα χρόνια, ενορίτες από τον Ναό των Λαών του Τζιμ Τζόουνς στο Σαν Φρανσίσκο άρχισαν να εγκαθιστούν μια αγροτική κοινότητα στη χώρα της Νότιας Αμερικής, τη Γουιάνα. 

Το πείραμα του Jonestown έληξε τέσσερα χρόνια αργότερα σε ένα από τα πιο τραγικά και παράξενα περιστατικά δολοφονίας-αυτοκτονίας στην αμερικανική ιστορία. Περισσότεροι από 900 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους στις 18 Νοεμβρίου 1978, μεταξύ των οποίων και ένας Αμερικανός βουλευτής ονόματι Λίο Ράιαν.

Τώρα που η Γουιάνα εξετάζει την πρόταση ενός ταξιδιωτικού πράκτορα που υποστηρίζεται από την κυβέρνηση να ανοίξει το πλέον κατάφυτο συγκρότημα για τους επισκέπτες, εγείρεται μια συζήτηση σχετικά με την ελκυστικότητα, την ηθική και τις ευαισθησίες του λεγόμενου «σκοτεινού τουρισμού» -της επίσκεψης χώρων που συνδέονται με τραγωδίες.

Γιατί είναι τόσο δημοφιλείς στους επισκέπτες οι τοποθεσίες των θηριωδιών του παρελθόντος, των φυσικών καταστροφών, των διαβόητων θανάτων και των φυλακίσεων; Ποιος αποφασίζει πώς παρουσιάζεται η ιστορία στους επισκέπτες; Και τι αντίκτυπο έχουν τέτοια γεγονότα και οι επακόλουθοι επισκέπτες σε όσους ζουν κοντά σε αυτά τα σημεία;

Δεν είναι απλώς ιστορία;

Το πρώην μοτέλ Lorraine αποτελεί σήμερα μέρος του Εθνικού Μουσείου Πολιτικών Δικαιωμάτων στο Μέμφις του Τενεσί. Ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ Τζούνιορ έμενε στο δωμάτιο 306 του μοτέλ όταν δολοφονήθηκε στο μπαλκόνι του δεύτερου ορόφου το 1968.

Μια απεικόνιση της βύθισης του Τιτανικού το 1912 μετά από πρόσκρουση σε παγόβουνο στον Βόρειο Ατλαντικό. Το ναυάγιο αποτελεί σήμερα χώρο για τους επισκέπτες που ταξιδεύουν με υποβρύχιο.

Περισσότεροι από 900 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους σε μια μαζική δολοφονία-αυτοκτονία στο Jonestown το 1978.

Στο εσωτερικό του Μουσείου του έκτου ορόφου στην πλατεία Dealey Plaza, την τοποθεσία του Ντάλας από την οποία πυροβολήθηκε θανάσιμα ο πρόεδρος John F. Kennedy στις 22 Νοεμβρίου 1963.

Τοιχογραφίες σε σπίτια στην περιοχή Bogside του Londonderry, γνωστή και ως Derry, στη Βόρεια Ιρλανδία, τόπος πολυετούς θρησκευτικής βίας.

Άουσβιτς ΙΙ-Μπιρκενάου, ένα από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης που κατασκευάστηκαν και λειτούργησαν στην κατεχόμενη Πολωνία από τη ναζιστική Γερμανία κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Εβραίοι από όλη την Ευρώπη θανατώθηκαν σε θαλάμους αερίων ή από συστηματική πείνα, καταναγκαστική εργασία, ασθένειες και ιατρικά πειράματα στα στρατόπεδα.

Το Εθνικό Μνημείο και Μουσείο της Οκλαχόμα Σίτι, ο τόπος όπου 168 άνθρωποι σκοτώθηκαν από μια βομβιστική επίθεση που παραμένει η πιο θανατηφόρα πράξη εγχώριας τρομοκρατίας στην ιστορία των ΗΠΑ.

Το Μνημείο και Μουσείο της 11ης Σεπτεμβρίου στη Νέα Υόρκη βρίσκεται στο οικόπεδο όπου κάποτε βρίσκονταν οι Δίδυμοι Πύργοι πριν καταστραφούν κατά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001.

Το Εθνικό Μνημείο της Πτήσης 93 στο Stoystown της Πενσυλβάνια τιμά τη μνήμη των 40 νεκρών που χάθηκαν από τρομοκρατική ενέργεια στις 11 Σεπτεμβρίου 2001.

Τουρίστες σχηματίζουν ουρά έξω από το σπίτι της Άννας Φρανκ στο Άμστερνταμ.

Μια αφίσα που διαφημίζει μια ξενάγηση στο Λονδίνο σχετικά με τον διαβόητο και αγνώστου ταυτότητας κατά συρροή δολοφόνο, γνωστό ως Τζακ ο Αντεροβγάλτης.

Το κενοτάφιο για τα θύματα της ατομικής βόμβας και ο διατηρημένος θόλος της ατομικής βόμβας στο Πάρκο Μνήμης Ειρήνης της Χιροσίμα στην Ιαπωνία.

Το Αλκατράζ, η πρώην ομοσπονδιακή φυλακή υψίστης ασφαλείας στο Σαν Φρανσίσκο, αποτελεί πλέον δημοφιλές τουριστικό αξιοθέατο.

Ένα μνημείο στο Κανάκκαλε της Τουρκίας τιμά όσους έχασαν τη ζωή τους στις χερσαίες μάχες του 1915 και του ’16 στη χερσόνησο της Καλλίπολης, στις οποίες εκτιμάται ότι έχασαν τη ζωή τους 250.000 άνθρωποι.

Οι επισκέπτες περπατούν στην πόλη-φάντασμα του Πρίπιατ κατά τη διάρκεια μιας περιήγησης στη ζώνη αποκλεισμού του Τσερνομπίλ, στον τόπο της πυρηνικής καταστροφής του 1986 στην Ουκρανία.

Τουρίστες περπατούν δίπλα από ένα δέντρο που χρησιμοποιήθηκε για να χτυπηθούν μέχρι θανάτου παιδιά στο πρώην στρατόπεδο φυλακών των Ερυθρών Χμερ στο μνημείο των πεδίων θανάτου Choeung Ek στην Πνομ Πενχ της Καμπότζης.

Ένα κελί στη φυλακή υψίστης ασφαλείας στο Robben Island της Νότιας Αφρικής, που χρησιμοποιείται για την απομόνωση κυρίως πολιτικών κρατουμένων, συμπεριλαμβανομένου του Νέλσον Μαντέλα.

Το Γκέτισμπεργκ ήταν η πιο θανατηφόρα μάχη στον Εμφύλιο Πόλεμο των ΗΠΑ, όπου 51.000 ψυχές άφησαν την τελευταία τους πνοή, αλλά και όπου συρρέουν κάθε χρόνο αμέτρητες σχολικές εκδρομές και, σύμφωνα με την Υπηρεσία Εθνικού Πάρκου, 1,5 εκατομμύριο επισκέπτες.

Αυτό είναι σκοτεινός τουρισμός; Τι θα λέγατε να επισκεφτείτε τις παραλίες στη Γαλλία, όπου 8.000 έως 14.000 στρατιώτες έχασαν τη ζωή τους στις επιδρομές της D-Day, οι οποίες ανέτρεψαν την κατάσταση και οι Σύμμαχοι κέρδισαν τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο; Και τι γίνεται με τα μνημεία Ground Zero και Flight 93 για τους περισσότερους από 3.000 νεκρούς της 11ης Σεπτεμβρίου 2001;

Το νόημα της επίσκεψης αυτών των τόπων είναι να αισθάνεσαι άβολα, να μαρτυρείς, να μοιράζεσαι αυτά που είδες και πώς σε έκαναν να αισθανθείς. Τα ταξίδια μας αλλάζουν, και μερικές φορές εξαιτίας της έκθεσης στη χειρότερη πλευρά της ανθρώπινης φύσης.

Έχετε ακούσει για την Disneyfication των τόπων. Ο σκοτεινός τουρισμός είναι το αντίθετο από αυτό. Αυτά είναι τα πιο δυστυχισμένα μέρη στη γη. Ωστόσο, είναι μέρη που δεν πρέπει ποτέ να ξεχάσετε. Το να πας εκεί τιμά τους νεκρούς, τη μνήμη τους, τον πόνο τους.

Πόσο μακριά είναι το πολύ μακριά;

Υπάρχουν παραδείγματα όπου η γραμμή φαίνεται λιγότερο σαφής, όπου το να είσαι μάρτυρας γεγονότων του παρελθόντος μοιάζει περισσότερο με το να επιβραδύνεις για να δεις τα επακόλουθα ενός θανατηφόρου τροχαίου ατυχήματος.

Μόλις τον περασμένο μήνα αναφερθήκαμε στο πώς η έπαυλη του Λος Άντζελες, όπου ο Λάιλ και ο Έρικ Μενέντεζ δολοφόνησαν τους γονείς τους, έγινε το πιο πρόσφατο hot spot του «σκοτεινού τουρισμού», όπως αναφέρει το CNN Travel. Τα αδέρφια είναι και πάλι στην επικαιρότητα και το θέμα ενός πρόσφατου ντοκιμαντέρ, αλλά είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς τι μαθαίνουν οι επισκέπτες απλά κοιτάζοντας μια σκηνή εγκλήματος.

Είναι εντάξει να βλέπουμε χιλιάδες θύματα του Βεζούβιου στην Πομπηία της Ιταλίας επειδή σκοτώθηκαν πριν από 2.000 χρόνια; Τι θα λέγατε να πάτε σε μια διασκεδαστική ξενάγηση με τα θύματα του Τζακ του Αντεροβγάλτη στο Λονδίνο από τα τέλη του 1800; Ή να πληρώσετε πολλά χρήματα για να πάτε βαθιά κάτω από το νερό για να δείτε τον Τιτανικό -όπου οι ίδιοι οι επισκέπτες πέθαναν πέρυσι εξερευνώντας ένα ναυάγιο όπου περίπου 1.500 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους λίγο πριν από 100 χρόνια; Μήπως ο χρόνος μας απευαισθητοποιεί απέναντι σε αυτά τα εγκλήματα και τις τραγωδίες;

Ταξίδι μνήμης ή περιέργειας;

Ίσως το σημαντικότερο ερώτημα που πρέπει να θέσει κανείς στον εαυτό του πριν σχεδιάσει ένα τέτοιο ταξίδι είναι: Ποια είναι η πρόθεση; Είναι να μάθουμε και να κατανοήσουμε; Ή μήπως απλώς να ξύσει τη φαγούρα μιας νοσηρής περιέργειας;

Σκεφτείτε τους ντόπιους, τους φίλους και την οικογένεια που συνδέονται με την τραγωδία και αναρωτηθείτε αν η επίσκεψη τιμά μια κληρονομιά ή εκμεταλλεύεται μια τραγωδία. Στο τέλος, ίσως είστε ο μόνος που μπορεί να κρίνει την ηθική της επίσκεψης αυτών των τόπων.