Πώς να παίρνουμε τις σωστές αποφάσεις - Ένα μεγάλο επιστημονικό μυστήριο

Η ζωή μας είναι γεμάτη από επιλογές που πρέπει να κάνουμε καθημερινά, άλλες εύκολες και άλλες δύσκολες. Οι δύσκολες απαιτούν βαθύτερο επίπεδο σκέψης, γιατί επηρεάζουν συχνά και τους ανθρώπους γύρω μας, ενώ ως έναν βαθμό διαμορφώνουν και το μέλλον μας.

Στις κρίσιμες στιγμές που πρέπει να κάνουμε μια δύσκολη επιλογή, μια σειρά από παράγοντες, όπως είναι το συναίσθημα ή το στρες, μας οδηγούν στο να μην παίρνουμε πάντα την καλύτερη απόφαση. Οπως είναι επόμενο, το ότι κάναμε μια κακή επιλογή είναι κάτι που το διαπιστώνουμε αργότερα, όταν βλέπουμε το αποτέλεσμα που έχει προκύψει, όμως συνήθως η απόφαση και οι επιπτώσεις της δεν ανακαλούνται.

Για να πάρουμε μια σωστή απόφαση, πρέπει λίγο πολύ να μαντέψουμε το μέλλον και να διατηρήσουμε την ψυχραιμία μας, ενώ βρισκόμαστε στο επίκεντρο μιας εξαιρετικά στρεσογόνας κατάστασης. Πρέπει μέσα σε συγκεκριμένο χρονικό πλαίσιο, να αξιολογήσουμε με ακρίβεια τα δεδομένα, να είμαστε διορατικοί και να αντιμετωπίσουμε την αβεβαιότητα με αυτοπεποίθηση. Ο μέσος άνθρωπος δύσκολα μπορεί να ανταπεξέλθει σε ένα τόσο περίτεχνο task και η λήψη της σωστής απόφασης πολλές φορές προκύπτει τυχαία. Το μυστήριο που καλύπτει τον τρόπο με τον οποίο μπορούμε να κάνουμε τη σωστή επιλογή, έχει γίνει πολλές φορές αντικείμενο μελετών. Ψυχολόγοι και ερευνητές από διάφορους επιστημονικούς κλάδους έχουν ασχοληθεί εκτενώς με το θέμα και αρκετοί από αυτούς έχουν αναπτύξει διάφορες τεχνικές και θεωρίες.

Ο Joshua Ackerman, αναπληρωτής καθηγητής ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν, υποστηρίζει ότι μια απόφαση μπορεί να επηρεαστεί από κάτι τόσο ασήμαντο όσο το αντικείμενο που αγγίζουμε εκείνη τη στιγμή. Σε έρευνα που έκανε, διαπίστωσε ότι οι επιλογές μας μπορεί να εξαρτηθούν από το αν κρατάμε κάτι βαρύ ή ελαφρύ, ενώ συμπεράσματα από άλλες μελέτες δείχνουν ότι αν καθόμαστε σε μια σκληρή καρέκλα όταν διαπραγματευόμαστε μια αγορά, μας κάνει να παζαρεύουμε πιο σκληρά, ή αν κρατάμε ένα ζεστό φλιτζάνι τσάι όταν συναντάμε κάποιον μας κάνει πιο φιλικούς απέναντί του, παρά αν κρατάμε ένα παγωμένο ποτό. Σύμφωνα με τον Ackerman, αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι το άγγιγμα είναι η πρώτη αίσθηση που αναπτύσσουμε μετά τη γέννηση.

Από τις πλέον πολυσυζητημένες έρευνες, είναι αυτή της Mirjam Tuk, Αναπληρώτριας Καθηγήτριας Μάρκετινγκ, RSM Erasmus University στην Ολλανδία, σύμφωνα με την οποία όταν έχουμε γεμάτη ουροδόχο κύστη, παίρνουμε καλύτερες αποφάσεις για τη ζωή μας (full bladder choice)! Η Dr. Tuk ήθελε να διαπιστώσει αν υπάρχει σύνδεση ανάμεσα στις σπλαχνικές λειτουργίες και τη λήψη αποφάσεων, εργαζόμενη με μια ομάδα εθελοντών. Το συμπέρασμα στο οποίο κατέληξε η μελέτη, έδειξε ότι λαμβάνουμε καλύτερες αποφάσεις όταν έχουμε γεμάτη ουροδόχο κύστη, ωστόσο δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι οι γιατροί επισημαίνουν πόσο επιβλαβές μπορεί να είναι κάτι τέτοιο για την υγεία μας.

O Michael Chee, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Σιγκαπούρης έχει μελετήσει τη σχέση ανάμεσα στη λήψη αποφάσεων και στη στέρηση ύπνου. Συνήθως, αποφεύγουμε να πάρουμε σημαντικές αποφάσεις ενώ είμαστε εξαντλημένοι και μάλιστα οι Άγγλοι χρησιμοποιούν τον ιδιωματισμό “sleep on it” (κοιμήσου επάνω του), φράση που σημαίνει να καθυστερήσουμε την απόφασή μας μέχρι την επόμενη ημέρα που θα έχουμε κοιμηθεί και θα έχουμε ξεκάθαρο μυαλό. Ωστόσο, ο Dr. Chee υποστηρίζει ότι η επίδραση που έχει η κούραση επάνω μας είναι αντίθετη από αυτή που νομίζουμε και θεωρεί ότι η έλλειψη ύπνου και η κούραση μας κάνει πιο αισιόδοξους κατά τη λήψη αποφάσεων.

Οι μελέτες επάνω στο ζήτημα των επιλογών είναι ανεξάντλητες και όλες καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι οι επιλογές μας προκύπτουν από τον συνδυασμό διάφορων παραγόντων, οι οποίοι δεν είναι πάντα στον άμεσο έλεγχό μας. Ομως, αν όλες οι αποφάσεις που παίρνουμε επηρεάζονται τόσο δραματικά από εξωγενείς ή υποσυνείδητους παράγοντες, τότε το ερώτημα που τίθεται είναι κατά πόσο έχουμε λόγο στις ίδιες μας τις επιλογές. Ολα αυτά είναι ο λόγος για τον οποίο το ζήτημα της ελεύθερης βούλησης έχει απασχολήσει την ανθρώπινη σκέψη από την αρχαιότητα, ενώ όπως όλα δείχνουν θα εξακολουθεί να την απασχολεί για πολύ ακόμα.