Η ιστορία της τελευταίας Βρετανίδας που φυλακίστηκε για μαγεία

Τα μηνύματα της Νέλι Ντάνκαν από το υπερπέραν προκάλεσαν ένα άνευ προηγουμένου σκάνδαλο εν καιρώ πολέμου, οδηγώντας σε μια δίκη που ο Τσόρτσιλ αποκάλεσε «παρωχημένη ανοησία»

Είναι 25 Νοεμβρίου 1941 και στα ανοικτά των αιγυπτιακών ακτών, το HMS Barham εκρήγνυται μετά από τορπίλη υποβρυχίου. Ο ουρανός γεμίζει καπνούς και εκτοξεύονται θραύσματα σιδήρου, το θωρηκτό βυθίζεται μέσα σε λίγα λεπτά και πάνω από 800 άνδρες του Πολεμικού Ναυτικού σκοτώνονται σχεδόν ταυτόχρονα.

Όλες οι ειδήσεις για τη βύθιση λογοκρίνονται. Ωστόσο, στο Πόρτσμουθ, το λιμάνι από όπου ξεκίνησε το Barham, αρχίζουν πολύ σύντομα να κυκλοφορούν φήμες για το ναυάγιο στις οικογένειες των ναυτικών- και όσοι βρέθηκαν στις σεάνς της Έλεν Ντάνκαν, ενός μέντιουμ, φαίνεται να γίνονται ξαφνικά μάρτυρες ενός θαύματος. Η Έλεν, γνωστή ως Νέλι, μιλάει με το φάντασμα ενός ναύτη του Barham και αποκαλύπτει την βύθιση του πλοίου. Και το δημοσιοποιεί πολύ πριν την επίσημη ανακοίνωση του ναυαγίου.

Πώς γνώριζε, όμως, η Έλεν Ντάνκαν ότι το Barham είχε βυθιστεί; Ή μήπως η αποκάλυψη ήταν μια εικασία, μια απάτη με την οποία απλώς φλόμωσε τους συγγενείς που πενθούσαν με κουτσομπολιά; Το 1944, οι εισαγγελείς έκριναν ότι οι μαγικές της γνώσεις ήταν ψεύτικες. Αλλά αντί να κατηγορηθεί για εξαπάτηση και κλοπή, της απαγγέλθηκαν κατηγορίες βάσει του νόμου περί μαγείας του 1735 [1735 Witchcraft Act]. Η σύγχρονη δίκη μαγισσών είχε συνεπάρει τη βρετανική κοινή γνώμη, που είχε σοκαριστεί ωστόσο από το γεγονός ότι αναβίωσε ένας νόμος 200 ετών. Και όλοι αναρωτιόντουσαν, πώς ακριβώς θα μπορούσε η Νέλι Ντάνκαν να είναι μάγισσα;

Η Νέλι Ντάνκαν φλέρταρε με το υπερφυσικό σε όλη της τη ζωή. Γεννήθηκε στο Callander, κοντά στο Stirling, το 1897, και από παιδί ένιωθε πως έχει αυτό που λένε «second sight»- μια ασυνήθιστη ικανότητα που πιστεύεται ότι διαθέτουν ορισμένοι άνθρωποι, η οποία τους επιτρέπει να γνωρίζουν χωρίς να τους λένε τι θα συμβεί στο μέλλον ή τι συμβαίνει σε ένα διαφορετικό μέρος. Όταν έγινε ανύπαντρη μητέρα στα 17 της, οι γονείς της την αποκήρυξαν και βρήκε δουλειά σε ένα εργοστάσιο υφασμάτων. Το 1916 παντρεύτηκε έναν επιπλοποιό, τον Χένρι Ντάνκαν - αλλά, λόγω φτώχειας και υπερκόπωσης, το ζευγάρι αρρώστησε. Σύντομα απέκτησαν οκτώ παιδιά - η αντισύλληψη θεωρούνταν αμαρτία - και ένα βουνό από χρέη.

Παρά τα προβλήματά τους, ισχυριζόταν ωστόσο ότι διατηρούσε μια καλή επικοινωνία με τον Θεό και τη μετά θάνατον ζωή. Καθώς έπεφτε σε φαινομενικές καταστάσεις έκστασης, φανταστικά πνεύματα μιλούσαν μέσα από τα χείλη της. Με τον Χένρι αποφάσισαν να στήσουν ένα σκοτεινό δωμάτιο για να κάνουν τις σεάνς, στη διάρκεια των οποίων «εκτόπλασμα» έτρεχε από το στόμα και τη μύτη της Νέλι, μπροστά στα έκπληκτα μάτια των επισκεπτών της, ως απόδειξη ότι επικοινωνούσε με πνεύματα. Και το θέαμα μπορεί να έμοιαζε ξεκάθαρα με μουσελίνα, αλλά οι πελάτες της το λάτρευαν.

Το 1930, πήγε στο Εδιμβούργο και στο Λονδίνο για συναντήσεις με ψυχικούς ερευνητές. Εξέτασαν τη διανοητική της ικανότητα, κάνοντας σωματική έρευνα, ενώ την φωτογράφισαν επίσης και της έκανα ακτινογραφίες. Ορισμένοι παρατηρητές επιβεβαίωσαν τους ισχυρισμούς της, αν και ο διάσημος ερευνητής Χάρι Πράις την κατηγόρησε ότι απλώς μηρύκαζε την μουσελίνα. Παρ' όλα αυτά, οι προσπάθειές της απέδωσαν καρπούς. Η αποδοχή της από τη Συμμαχία Πνευματιστών του Λονδίνου οδήγησε σε περιοδείες με σεάνς σε όλη τη Βρετανία, φέρνοντας στη Νέλι Ντάνκαν φήμη αλλά και πλούτο.

Τον Ιανουάριο του 1944, πάνω από δύο χρόνια μετά τη βύθιση του Barham, είχε κλείσει μια επαναληπτική επίσκεψη στο Πόρτσμουθ, για σεάνς. Στη σκοτεινή και βομβαρδισμένη πόλη, ήταν πολλοί εκείνοι που είχαν χάσει αγαπημένους τους και η Νέλι Ντάνκαν έφερνε νέα από το υπερπέραν, ή ακόμη και την ελπίδα ότι οι αγνοούμενοι είχαν επιζήσει. Σε μια σεάνς, η μητέρα του αγνοούμενου πιλότου της Βασιλικής Αεροπορίας, Φρέντι Νατάλ, πληροφορήθηκε ότι είχε πυροβοληθεί. Ωστόσο, μια επόμενη σεάνς έφερε αντιφατικά νέα: ενώ ο ένας πιλότος του αεροσκάφους, Ρόμπερτ Πίνκερτον, είχε πεθάνει, ο Φρέντι «ζει κάπου στη Γαλλία και κάποιος τον φροντίζει». Για την ιστορία, και οι δυο σκοτώθηκαν όταν το αεροπλάνο τους εξερράγη στις 23 Ιουνίου 1943.

Μετά από διάφορες καταγγελίες για δυσάρεστες εικασίες σχετικά με θύματα του πολέμου, η αστυνομία έκανε έφοδο στη σεάνς της Ντάνκαν. Μαζί με τους υπόλοιπους διοργανωτές κατηγορήθηκε αρχικά βάσει του Vagrancy Act, που διώκει πλανόδιους μάντεις, αλλά στις 8 Φεβρουαρίου, οι εισαγγελείς αναβάθμισαν τις κατηγορίες βάσει του Witchcraft Act 1735.

Αυτό κατέστησε τη Νέλι Ντάνκαν δυνητικά ένοχη για συνωμοσία με διοργανωτές σεάνς με σκοπό «να προσποιηθούν ότι χρησιμοποιούν κάτι σαν ξόρκι» για την επίκληση πνευμάτων. Το Witchcraft Act 1735 ασκούσε διώξεις σε άτομα που χρέωναν αμοιβές για απάτη μέσω μαντείας, αλλά επειδή είχε τον συγκεκριμένο τίτλο (Νόμος περί μαγείας), οι δημοσιογράφοι χαρακτήρισαν τη Νέλι Ντάνκαν «μάγισσα».

Την υπεράσπισή της ανέλαβε ο Τσαρλς Λούζμπι, ένας παθιασμένος πνευματιστής. Οποιοσδήποτε άλλος δικηγόρος θα υποστήριζε πως οι απόψεις της Ντάνκαν μπορεί να ήταν ασυνήθιστες αλλά υπήρξαν ειλικρινείς, προκειμένου να κρατήσει την πελάτισσά του και τους συγκατηγορούμενους της μακριά από τη φυλακή. Εξάλλου, οι σεάνς της Ντάνκαν δεν περιείχαν τίποτα που να μοιάζει με «ξόρκια» ή τελετές. Αλλά αντ' αυτού επέλεξε μια καταστροφική στρατηγική: υποστήριξε ότι όλα όσα πίστευαν οι πνευματιστές ήταν όντως αληθινά. Δεν υπήρχε θάνατος, ισχυρίστηκε: τα πνεύματα - ψυχές ανθρώπων και ζώων- ζούσαν σε έναν άλλο κόσμο και μπορούσαν να μιλούν με τους ζωντανούς μέσω των σωμάτων των μέντιουμ. Και παρουσίασε πάνω από 40 μάρτυρες που συμφωνούσαν.

Ωστόσο, αν και πίστευε ότι η Ντάνκαν διέθετε ικανότητες σχεδόν Μεσσία, ο Τσαρλς της φερόταν με ασέβεια: «κάτι σαν αγωγός» για φαντάσματα, «μια μεγάλη χοντρή γυναίκα», «ένα τίποτα», ανίκανη να «μιλήσει σωστά αγγλικά». Οπότε οι ένορκοι θα έπρεπε να απορρίψουν τις κατηγορίες, υποστήριξε, επειδή «η απάτη προϋποθέτει βαθιά σκέψη εκ μέρους της κυρίας Ντάνκαν, την οποία μπορεί να θεωρείτε εντελώς και απολύτως γελοία». Η Ντάνκαν δεν είχε τη δυνατότητα να μιλήσει προς υπεράσπισή της.

Και σαν να μην έφτανε αυτό, αποκάλυψε κατά λάθος ότι η πελάτισσά του υπήρξε και παραβάτης, λέγοντας ότι το 1933 είχε καταδικαστεί για απάτη στο Εδιμβούργο, επειδή παρουσίασε υποτιθέμενα πνεύματα και επιτέθηκε στους επικριτές της με μια καρέκλα, φωνάζοντας «βλάσφημες εκφράσεις». Όταν, στις 31 Μαρτίου 1944, η πολιτική αγωγή και η υπεράσπιση ολοκλήρωσαν τις αγορεύσεις τους, οι ένορκοι χρειάστηκαν μόλις 25 λεπτά για να κρίνουν τη Νέλι Ντάνκαν και τους συγκατηγορούμενούς της ένοχους. Κλαίγοντας με αναφιλητά, οδηγήθηκε στη φυλακή για εννέα μήνες- θα έμενε μέσα για έξι. «Δεν έχω κάνει τίποτα είναι όλα ψέματα», ήταν τα λόγια της.

Η Νέλι Ντάνκαν ήταν το τελευταίο άτομο που καταδικάστηκε σε ποινή φυλάκισης στη Βρετανία βάσει του νόμου περί μαγείας. Κάνοντας εκστρατεία για την απελευθέρωσή της, ακόμη και οι πνευματιστές υποστηρικτές της την χαρακτήρισαν ως την «τελευταία μάγισσα της Βρετανίας», επειδή θεωρούσαν ότι ήταν θύμα ενός κυνηγιού μαγισσών, μιας παρωδίας της δικαιοσύνης. Αφέθηκε ελεύθερη το 1945 και συνέχισε να κάνει σεάνς, με την υγεία της ωστόσο να επιδεινώνεται ολοένα και περισσότερο, μέχρι το θάνατό της σε ηλικία 59 ετών το 1956.

Οι ιστορικοί σήμερα γνωρίζουν όχι μόνο την αλήθεια για τον Φρέντι Νατάλ και τον Ρόμπερτ Πίνκερτον, αλλά και ότι η βύθιση του HMS Barham χρειάστηκε δύο μήνες για να ανακοινωθεί επίσημα στο κοινό, δίνοντας στη Ντάνκαν άπλετο χρόνο για να ακούσει στο μεσοδιάστημα τις σχετικές φήμες. Ο Ουίνστον Τσόρτσιλ, τότε πρωθυπουργός, χαρακτήρισε την απόφαση να διεξαχθεί δίκη βάσει του Witchcraft Act 1735 ως «παρωχημένη ανοησία». Ωστόσο, η δίκη της Ντάνκαν με κατηγορίες περί μαγείας λειτούργησε άψογα για εισαγγελείς, δικηγόρους και δημοσιογράφους, επειδή αποτέλεσε μια σπουδαία ιστορία.