Το μυστήριο των παραμορφωμένων κρανίων που πονοκεφαλιάζει τους επιστήμονες

Ένα μυστήριο εύρημα πονοκεφαλιάζει εδώ και χρόνια τους επιστήμονες. Στο μικροσκόπιο της έρευνάς τους βρίσκονται μερικά παράξενα σχηματισμένα, επιμηκυμένα κρανία που εντοπίστηκαν σε μεσαιωνικές ταφικές τοποθεσίες στην περιοχή της νότιας Γερμανίας. Γιατί είναι παραμορφωμένα; Σε ποιους ανήκουν; Από πού προέρχονται;

Εντοπίστηκαν για πρώτη φορά στη Βαυαρία, στον νότο της Γερμανίας, στα τέλη της δεκαετίας του 1960. Τα παραμορφωμένα αυτά κρανία χρονολογούνται από το 500 μ.Χ. περίπου. Το σφιχτό δέσιμο των κεφαλιών των γυναικών, όταν ήταν ακόμη βρέφη και τα κρανία τους ήταν περισσότερο εύπλαστα, πιθανόν να δημιούργησε τα παράξενα αυτά σχήματα, γράφει το National Geographic. Η πρακτική αυτή πιθανόν να ευθύνεται για τα ιδιαίτερα, επιμηκυμένα αυτά κρανία.

Παραμένει άγνωστο αν η πρακτική αυτή εφαρμοζόταν για λόγους ομορφιάς ή υγείας, ο μετασχηματισμός των κρανίων, όμως, αποτελούσε μια κοινή πρακτική στον κόσμο επί αιώνες, έχοντας ως στόχο να αναδείξει το κοινωνικό στάτους και ενδέχεται να έβρισκε εφαρμογή στη Γαλλία ακόμη και μέχρι το 1900.

Και πάλι, όμως, ελάχιστα είναι γνωστά για τα κρανία αυτά που βρέθηκαν στη Βαυαρία ή για το πώς η πρακτική του ανασχηματισμού των κρανίων έφτασε σε αυτό το τμήμα της ευρωπαϊκής ηπείρου.

Η μία θεωρία υποστηρίζει ότι μπορεί να έφτασαν μέσω του Ούννων, της νομαδικής φυλής που έζησε στην ανατολική Ευρώπη και την κεντρική Ασία μεταξύ 4ου και 7ου αιώνα, ή άλλων παρόμοιων πληθυσμιακών ομάδων. Τώρα, μια νέα θεωρία αμφισβητεί την αρχική, υποστηρίζοντας ότι τα μυτερά κρανία ανήκαν στην πραγματικότητα σε νύφες από τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία, που έκαναν γάμους για λόγους πολιτικών συμμαχιών, γράφει ο Μάικλ Πράις για το επιστημονικό περιοδικό Science. Τα ευρήματα της έρευνας δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών των ΗΠΑ (PNAS).



Για τις ανάγκες της έρευνας, μια ομάδα που περιλάμβανε τον ανθρωπολόγο και γενετιστή Joachim Burger του πανεπιστημίου Johannes Gutenberg στη Γερμανία πραγματοποίησε αναλύσεις σε DNA από 36 σύνολα οστών που βρέθηκαν σε έξι νεκροταφεία στη νότια Γερμανία, κατά τη διάρκεια του 5ου και του 6ου αιώνα. Από τα 26 γυναικεία κρανία, τα 14 παρουσίαζαν σημάδια τεχνητής κρανιακής παραμόρφωσης (ACD) ή κρανιακού ανασχηματισμού. Μελέτησαν και πέντε επιπλέον δείγματα, τα οποία περιλάμβαναν δύο άλλες γυναίκες από την Κριμαία και τη Σερβία, επίσης με τεχνητή κρανιακή παραμόρφωση.

Κι ενώ οι άντρες, που πιστεύεται πως ήταν αγρότες, έμοιαζαν πάρα πολύ, οι γυναίκες δεν έμοιαζαν καθόλου στους άντρες. Εκτός από το σχήμα του κεφαλιού τους, το DNA τους αποκάλυψε ότι πιθανότατα είχαν καστανά μαλλιά και μάτια, ενώ οι άντρες είχαν ξανθά μαλλιά και μπλε μάτια.
Εξωτικές γυναίκες και «πολιτικοί γάμοι»

Όταν η ομάδα συνέκρινε τα αρχαία αυτά γονίδια με εκείνα σύγχρονων ανθρώπων, βρήκε ότι οι άντρες και οι γυναίκες, τα κρανία των οποίων δεν είχαν τροποποιηθεί, ταίριαζαν αρκετά με πληθυσμούς της βόρειας και κεντρικής Ευρώπης. Ωστόσο, τα γυναικεία κρανία με την τεχνητή κρανιακή παραμόρφωση ανήκαν σε προγόνους από τη νοτιοανατολική Ευρώπη, όπως Ρουμάνους και Βούλγαρους. Όπως σημειώνει το Smithsonian Magazine, η Ρουμανία του 2ου αιώνα θεωρείται πως αποτελεί την παλιότερη τοποθεσία στην Ευρώπη όπου η πρακτική αυτή ήταν διαδεδομένη. Κι εκεί όμως ήταν εξίσου διαδεδομένη και για τους άντρες και για τις γυναίκες, γράφει ο Πράις. Μία από τις γυναίκες έδειξε μάλιστα σημάδια καταγωγής από την ανατολική Ασία.

«Αρχαιολογικά, δεν είναι τόσο διαφορετικά σε σύγκριση με τον υπόλοιπο πληθυσμό», σημειώνει ο Burger. «Γενετικά, είναι εντελώς διαφορετικά». Ο ίδιος κατέληξε και σε ένα συναρπαστικό συμπέρασμα για τις γυναίκες αυτές: Τα κρανία πιθανόν να ανήκαν σε γυναίκες ανώτερης τάξης ή ευγενικής καταγωγής που ταξίδεψαν στη Βαυαρία προκειμένου να παντρευτούν για τη δημιουργία πολιτικών συμμαχιών. Η τεχνητή κρανιακή παραμόρφωση πιστεύεται ότι αποτελούσε μια πρακτική που έβρισκε εφαρμογή ανάμεσα στους πιο πλούσιους, αναφέρει ο Πράις.



Πάντως, η νέα αυτή θεωρία δεν φαίνεται να πείθει όλους τους ειδικούς. Ο Ίσραελ Χέρσκοβιτς, ανθρωπολόγος του πανεπιστημίου του Τελ Αβίβ που ειδικεύεται στην ανατομία του ανθρώπου της αρχαιότητας, απαντά στον Πράις: «Αυτό είναι ένα από τα πιο παράξενα πράγματα που έχω διαβάσει ποτέ σε όλη μου τη ζωή… Δεν με πείθει».

Σύμφωνα με τον ίδιο, τα κρανία ενδέχεται να έχουν παραμορφωθεί κατά τύχη – άλλωστε τα κρανία των μωρών μπορεί να παραμορφωθούν με το να τοποθετηθούν σε σκληρές επιφάνειες. Ο ίδιος επιχειρηματολογεί, επίσης, ότι είναι απίθανο όλες αυτές οι γυναίκες από μια μόνο γενιά να μπορεί να παντρεύτηκαν για πολιτικούς λόγους την ίδια περίοδο.

Από την πλευρά του, ο Πράις αναφέρει ότι η έρευνα δεν περιλαμβάνει παρά λίγες γυναίκες με τεχνητή κρανιακή παραμόρφωση από το ίδιο χωριό, οπότε η κάθε πόλη θα μπορούσε να έχει μια ξεχωριστή πολιτική συμμαχία που θα δικαιολογούσε αυτούς τους γάμους.

Οι «πολιτικοί γάμοι» στη θεωρεία του Burger μπορεί να αμφισβητηθούν από άλλους ερευνητές. Άλλωστε, οι γάμοι αυτοί μεταξύ μελαχρινών γυναικών, με παράξενα μεταμορφωμένα κρανία με ξανθούς αγρότες θυμίζει κάπως σενάρια σειράς του Netflix. Κάτι τέτοιο πιστεύει και ο ίδιος ο Burger: «Είναι εξωτικές γυναίκες με εξωτικά κρανία που έρχονται σε αυτά τα βαρετά μέρη. Σύγκρουση πολιτισμών…».