Λιβίσσι: Ένα ελληνικό χωριό - φάντασμα στα βάθη της Τουρκίας

Εγκαταλείφθηκε από τον ελληνικό πληθυσμό και δεν κατοικήθηκε ποτέ ξανά. Ο λόγος για το χωριό Λιβίσσι (τουρκικά: Kayaköy) που αποτελείται πλέον από εκατοντάδες πέτρινα κτίρια χωρίς σκεπές και δύο εκκλησίες στις κορυφές μιας βουνοπλαγιάς στα βάθη της Τουρκίας.

Συγκεκριμένα, το ελληνικό χωριό – φάντασμα βρίσκεται 8 χλμ. νότια της παραθαλάσσιας πόλης Φετίγιε (Μάκρη), όπου ζούσαν Έλληνες της Μικράς Ασίας μέχρι το 1923.

Η βραχώδης περιοχή όπου βρίσκεται το Λιβίσι κατοικούνταν, ήδη, από τα πρώιμα αρχαϊκά χρόνια και σύμφωνα με κάποιες ιστορικές πηγές βρίσκεται κοντά στην τοποθεσία της πόλης που τότε ονομαζόταν Καρμυλησσός.

Το χωριό χωριζόταν σε τρεις συνοικίες-ενορίες, την πάνω γειτονιά (με την εκκλησία του Ταξιάρχη και τη βοτσαλωτή πλατεία του Στούμπου, τα καφενεία και το Αρρεναγωγείο), τη μέση γειτονιά (με την εκκλησία της Αγίας Άννας-«μέση Παναγιά» και το Παρθεναγωγείο-«κάτω σχολειό») καθώς και την κάτω γειτονιά με την Παναγία Πυργιώτισσα-«κάτω Παναγιά».

Άλλες γειτονιές ήταν οι Άι Παρασκηυγή, Καμάρα, Ορούτζα, Αλαμά, Κουνουσάτα, Πουρτίν, Φουρνάρη, Βουνάριν, Ληά του κυρ Παλιού, Σκυλλαρούδα, Χάνιν, Βούρβουρη, Ξηρά Περιβόλια και Σταυρίν.

Το αυξημένο θρησκευτικό αίσθημα του ελληνικού οικισμού είχε ως αποτέλεσμα να ανεγερθούν συνολικά 21 εκκλησίες και παρεκκλήσια μέσα στο χωριό, αλλά και στην ευρύτερη περιοχή. Μάλιστα, η εκκλησία της Αγίας Άννας θεωρείται η παλαιότερη του χωριού και ονομαζόταν Παλιά Παναγιά.

Ωστόσο, το ελληνικό στοιχείο άρχιζε σιγά – σιγά να «σβήνει», όταν αρκετές οικογένειες εκτοπίστηκαν στα Ανατολικά, λόγω των διώξεων. Οι διώξεις των κατοίκων του Λιβισίου, αλλά και της γειτονικής Μάκρης, εντάσσονταν στο ευρύτερο σχέδιο των Τούρκων να εκκενώσουν τα παράλια από τους Έλληνες κατοίκους.

Οι διωγμοί στην περιοχή άρχισαν το 1914 με τον εγκλεισμό των κατοίκων στη Μάκρη. Το 1916 πολλές οικογένειες οδηγήθηκαν στο Ντενιζλί, μετά από πορεία έξι ημερών. Το 1917 άλλοι κάτοικοι οδηγήθηκαν στα χωριά Χουρουτούμ, Ατζί Παγιάμ και Στεφενή, επίσης κοντά στο Ντενιζλί.

Το 1919 εξορίστηκαν οι άντρες ηλικίας 13-70 χρόνων και το 1921 οι εναπομείναντες 480 στο Ικόνιο, την Καισάρεια και τελικά, μετά από πεζοπορία 55 ημερών, στο Χαμητιέ της Συρίας, όπου παρέμειναν έως τον Νοέμβριο του 1922. Οι πρόσφυγες από την περιοχή της Μάκρης εγκαταστάθηκαν στην Αττική ιδρύοντας τον Δήμο Νέας Μάκρης, ενώ οι κάτοικοι από το Λιβίσι ίδρυσαν το Νέο Λειβήσι (Νέο Λιβύσσι), που ανήκε στην κοινότητα Μαρκόπουλου. Επίσης Λιβισιανοί εγκαταστάθηκαν στη Βοιωτία (Άγιος Γεώργιος Άμφισσας), τη Φωκίδα (Ιτέα) και την Εύβοια (Φάρακλα).

Παράλληλα, μετά τις ανεπιτυχείς πολεμικές επιχειρήσεις της Μικρασιατικής Εκστρατείας,το Λιβίσι εγκαταλείφθηκε πλήρως στο πλαίσιο της συμφωνίας ανταλλαγής πληθυσμών που υπογράφηκε από την ελληνική και τουρκική κυβέρνηση το 1923.

Σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση, τέλος, οι Τούρκοι αρνήθηκαν να εγκατασταθούν στο Λιβίσι, με αποτέλεσμα, μετά από έναν καταστροφικό σεισμό το 1957, τα σπίτια να μετατραπούν σε ερείπια.