Νέος ωκεανός γεννιέται στη Γη - Aλλά είναι «παράξενος»

Η αφρικανική ήπειρος βιώνει μια γεωλογική αλλαγή που μπορεί να επαναπροσδιορίσει τη γεωγραφία του πλανήτη. Ένας ωκεανός μπορεί με τον καιρό να αναπτυχθεί από ένα ρήγμα στο Τρίγωνο Αφάρ, στο Κέρας της Αφρικής, το οποίο θα είναι πολύ κοντά στην Αμερική προβλέπουν οι επιστήμονες (περίπου πέντε έως δέκα εκατομμύρια χρόνια από τώρα).

Αυτό το σπάνιο, μνημειώδες γεγονός είναι άμεση συνέπεια των κινήσεων των τεκτονικών πλακών, οι οποίες συνεχίζουν να διαχωρίζονται, απομακρύνοντας την Ανατολική Αφρική από την υπόλοιπη ήπειρο.

Η τεκτονική σύγκρουση προκαλεί ένα ρήγμα που αναδιαμορφώνει την αφρικανική ήπειρο

Το τρίγωνο Αφάρ, μια γεωλογική κοιλότητα όπου συναντώνται τρεις τεκτονικές πλάκες, η Νουβική, η Σομαλική και η Αραβική, βρίσκεται στο επίκεντρο αυτού του μετασχηματισμού. Το τμήμα αυτό της περιοχής αποτελεί μέρος του συστήματος ρηγμάτων της Ανατολικής Αφρικής που διατρέχει την ανατολική Αφρική.

Η διαδικασία του ρήγματος συνεχίζεται εδώ και εκατομμύρια χρόνια, αλλά ένα σημαντικό γεγονός έλαβε χώρα το 2005, όταν ένα ρήγμα μήκους 35 μιλίων που άνοιξε στην έρημο της Αιθιοπίας κατακρήμνισε το δημόσιο θέαμα ως απτό σημάδι του αργού διαχωρισμού της ηπείρου. Η πλάκα της Σομαλίας απομακρύνεται από την πλάκα της Νουβίας, απομακρύνοντας τον φλοιό της Γης.

Αυτή η δραστηριότητα θα δημιουργήσει τελικά μια νέα ωκεάνια λεκάνη, καθώς η Ερυθρά Θάλασσα και ο Κόλπος του Άντεν βυθίζουν την κοιλάδα του ρήγματος, και μια ξεχωριστή ξηρά, που θα περιλαμβάνει αποσπασματικά κομμάτια της Σομαλίας, της Κένυας, της Αιθιοπίας και της Τανζανίας. Αυτή η νέα θάλασσα, ο έκτος ωκεανός στη Γη, θα μεταμορφώσει όχι μόνο τη γεωγραφία της Αφρικής αλλά και τη γεωπολιτική και οικολογική αρχιτεκτονική της.

Η Έρτα Άλε είναι ένα θερμό παράθυρο στο τεκτονικό μέλλον της Γης

Η ρηγμάτωση συμβαίνει όταν τεκτονικές δυνάμεις έλκουν τη λιθόσφαιρα της Γης (τον φλοιό και τον ανώτερο μανδύα) και προκαλούν τη διάσπασή της. Το αποτέλεσμα είναι μια ρηξιγενής κοιλάδα που σχηματίζεται από κοιλότητες (ή grabens) και τοπικά υψώματα (ή horst), τα οποία οριοθετούνται μεταξύ ρηγμάτων ή ρηγμάτων.

Οι επιστήμονες έχουν συνδέσει τη διαδικασία με ένα γιγαντιαίο μέρος υπερθερμασμένων πετρωμάτων που αναδύεται από τον μανδύα κάτω από την Ανατολική Αφρική. Το λούκι συμπιέζει τον φλοιό μέχρι να σπάσει- με την πάροδο του χρόνου, ο φλοιός επεκτείνεται, το ρήγμα ανοίγει και εκρήγνυται ηφαιστειακή δραστηριότητα.

Το ηφαίστειο Erta Ale της Αιθιοπίας, μία από τις πιο ενεργές λίμνες λάβας στη Γη, προσφέρει κρίσιμες γνώσεις για τις ενεργές γεωλογικές διεργασίες όπως αυτές στις μεσοωκεάνιες ράχες. Η νέα τεχνολογία, συμπεριλαμβανομένων των συσκευών GPS και των δορυφορικών ραντάρ, έχει επιτρέψει στους γεωλόγους να μετρήσουν τις κινήσεις του εδάφους με εκπληκτική ακρίβεια.

Τα εργαλεία αυτά επικυρώνουν ότι η αραβική πλάκα απομακρύνεται από την Αφρική με ρυθμό περίπου 1 ίντσα κάθε χρόνο και οι αφρικανικές πλάκες διαχωρίζονται με πολύ πιο αργές πωλήσεις μεταξύ 0,2 έως 0,5 ίντσες ανά έτος. Αν και σταδιακά σε ανθρώπινη κλίμακα, πρόκειται για ένα αδιαμφισβήτητο σημάδι του ενδεχόμενου διαχωρισμού της Αφρικής.

Η διαίρεση και το οικονομικό μέλλον της Αφρικής

Αν και ο σχηματισμός ενός νέου ωκεανού θα είναι μια αργή και μακρινή διαδικασία, έχει τη δυνατότητα να επηρεάσει σημαντικά τους ανθρώπινους πληθυσμούς και τα οικοσυστήματα. Ενώ ο ακριβής μηχανισμός αυτής της διαίρεσης παραμένει ασαφής, οι επιστήμονες συμφωνούν ότι θα οδηγήσει αναπόφευκτα σε μετατόπιση της ηπείρου, ειδικά για όσους ζουν κατά μήκος του ρήγματος.

Περισσότεροι από 15 εκατομμύρια εσωτερικά εκτοπισμένοι άνθρωποι βρίσκονται ήδη στην Αφρική εξαιτίας των περιβαλλοντικών αλλαγών και των καταστροφών που σχετίζονται με το κλίμα, σύμφωνα με το Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών. Αν συνεχιστούν οι τρέχουσες τάσεις, οι πλάκες της Σομαλίας και της Νουβίας θα συνεχίσουν να απομακρύνονται (όπως ακριβώς και η διάσπαση της Αφρικής και της Ασίας), δημιουργώντας μεγαλύτερη πίεση στην περιοχή και σπρώχνοντας ολόκληρες κοινότητες μακριά, καθώς η συνεχιζόμενη μετατόπιση καθιστά τις χερσαίες μάζες ασταθείς και ακόμη και βυθισμένες.

Σε μικρή κλίμακα, θα υπάρξουν τοπικοί σεισμοί, νέα ρήγματα, δημιουργία ρωγμών και ίσως κάποια ηφαιστειακή δραστηριότητα. Η επίδρασή του θα εκτοπίσει τη χλωρίδα και την πανίδα, καθώς το ενδιαίτημά τους θα μετατοπιστεί ή θα εξαφανιστεί εντελώς, και ο αντίκτυπος θα είναι επικουρικός για τη βιοποικιλότητα ολόκληρης της ηπείρου.

Η αποκάλυψη ενός νέου ωκεανού, ωστόσο, φέρνει τόσο ευκαιρίες για οικονομική ευημερία όσο και περιβαλλοντικές προκλήσεις. Ακόμη και χώρες που σήμερα δεν έχουν πρόσβαση στην ξηρά, όπως η Ουγκάντα και η Ζάμπια, θα μπορούσαν να αποκτήσουν ακτογραμμές, ανοίγοντας νέους δρόμους για το εμπόριο και τις συναλλαγές.

Το άνοιγμα νέων λιμανιών, αλιευτικών πεδίων και υποδομών διαδικτύου κάτω από τη θάλασσα, θα αλλάξει ριζικά το οικονομικό δυναμικό αυτών των περιοχών, οδηγώντας σε βιομηχανική και τεχνολογική ανάπτυξη. Επιπλέον, η ανάδυση ενός νέου ωκεανού θα οδηγήσει σε ξεχωριστά οικολογικά περιβάλλοντα, προωθώντας τη θαλάσσια ποικιλομορφία, καθώς και υποστηρίζοντας επιστημονικές έρευνες που αφορούν την ωκεάνια εξέλιξη.

Το Τρίγωνο Αφάρ, μια περιοχή με βαθύ αρχείο απολιθωμάτων που χρονολογείται από τους πρώτους προγόνους των σύγχρονων ανθρώπων, θα μπορούσε να αποδειχθεί πολύτιμο για την απόκτηση γνώσης σχετικά με την πολύπλοκη σχέση μεταξύ των γεωλογικών διεργασιών και της εξέλιξης της ζωής στη Γη.

Η σταδιακή μετατόπιση των τεκτονικών πλακών δείχνει έναν κόσμο σε συνεχή ροή. Ενώ αυτή η διαίρεση απέχει ακόμη εκατομμύρια χρόνια στην Ανατολική Αφρική, η γεωλογική δραστηριότητα συνεχίζει να παρέχει ενδείξεις για το τι επιφυλάσσει το μέλλον. Το Τρίγωνο Αφάρ είναι μια υπενθύμιση ότι οι δυνάμεις στη Γη δεν σταματούν ποτέ να αναδιαμορφώνουν τα τοπία μας, τα οικοσυστήματά μας και τους πολιτισμούς μας. Η γέννηση ενός έκτου ωκεανού είναι ένα ορόσημο όχι λιγότερο σημαντικό από το ίδιο το χρονοδιάγραμμα του πλανήτη μας (όπως αυτός ο παγωμένος αυτοκινητόδρομος που έφερε εκατομμύρια ανθρώπους στις ΗΠΑ).