Η Σουηδία δεν θέλει πια να είναι μαγνήτης προσφύγων και μεταναστών

Γράφει η Σοφία Βούλτεψη

Αν δεν υπήρχε η πανδημία, η είδηση θα είχε πέσει σαν βόμβα. Η Σουηδία, η παραδοσιακά πιο φιλομεταναστευτική χώρα, η οποία, όπως η Ελλάδα του Τσίπρα, άνοιξε το 2015 διάπλατα τις πόρτες της, προχωρά σε ψήφιση νέου μεταναστευτικού νόμου. Με εξαιρετικά αυστηρούς όρους και προϋποθέσεις. Και μάλιστα με πρόταση των Σοσιαλδημοκρατών…

Το νομοσχέδιο παρουσιάστηκε στις 8 Απριλίου, με σκοπό την αντικατάσταση μιας προσωρινής νομοθεσίας, που είχε υιοθετηθεί το 2016 και έκτοτε παρατείνεται κάθε δύο χρόνια. Η τελευταία παράταση ισχύος λήγει φέτος. Μέχρι τώρα δεν υπήρχε συμφωνία μεταξύ των κομμάτων προκειμένου να αποκτήσει μόνιμη ισχύ. Η παρουσίαση του νομοσχεδίου έγινε από τους Σοσιαλδημοκράτες, οι οποίοι στη Σουηδία συγκυβερνούν με τους Πράσινους.

Με τον μέχρι τώρα ισχύοντα νόμο, οι πρόσφυγες λαμβάνουν εφάπαξ μόνιμη άδεια διαμονής. Τώρα, η άδεια θα έχει τριετή διάρκεια και θα μετατρέπεται σε μόνιμη υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις, καθώς επιβάλλονται συγκεκριμένες υποχρεώσεις στους πρόσφυγες: Γνώση σουηδικής γλώσσας, εξοικείωση με τον σουηδικό τρόπο ζωής και εξασφάλιση επαρκούς εισοδήματος για να μπορούν να διαβιώνουν στη χώρα.

Καθώς η γνώση της γλώσσας αποτελεί συνήθη πρακτική σε όλες τις χώρες – και στην Ελλάδα – αλλά δεν αποτελεί προϋπόθεση, δεν υπάρχει δηλαδή το στοιχείο της υποχρεωτικότητας, η Σουηδία δείχνει ότι προχωρά όχι μόνο ένα, αλλά πολλά βήματα μπροστά.

Εντύπωση προκαλεί ο ειδικός προσδιορισμός για εξοικείωση με τον σουηδικό τρόπο ζωής – στην Ελλάδα, βάσει της Νέας Εθνικής Στρατηγικής για την Ένταξη θα διδάσκεται ο ευρωπαϊκός τρόπος ζωής – αλλά και η απαίτηση από τον πρόσφυγα στον οποίο θα δίνεται άδεια διαμονής να έχει προηγουμένως εξασφαλίσει εργασία και επομένως εισόδημα.

Σύμφωνα μάλιστα με τον νέο νόμο, η επανένωση των οικογενειών θα επιτρέπεται μόνο αν ο μετανάστης που διαμένει στην Σουηδία θα είναι σε θέση να προσφέρει τα προς το ζην στην υπόλοιπη οικογένεια.

Επιπλέον, θα είναι δυνατόν να δίνεται άδεια σε παιδιά και ενήλικες που προέρχονται από ιδιαίτερα τραυματικές εμπειρίες, αλλά εξαιρούνται όσοι βρίσκονται παράνομα στη χώρα. Μάλιστα, δεν θα δίνεται καμιά άδεια σε άτομα που έχουν επιδείξει παραβατική συμπεριφορά και έχουν καταδικαστεί.

Υπάρχει κάτι ακόμη πιο εντυπωσιακό: Άτομα με αναπηρία και αναλφάβητοι θα πρέπει να αποδείξουν πως προσπάθησαν να λάβουν μέρος στην εκπαίδευση, ακόμη και αν δεν τα κατάφεραν.

Και όχι μόνο αυτό! Μετά την ολοκλήρωση των σπουδών οι πρόσφυγες θα δίνουν εξετάσεις κόστους 220 ευρώ – ο ενδιαφερόμενος θα καταβάλλει 2.000 κορώνες (175 ευρώ) και το κράτος θα συμμετέχει με 500 κορώνες (45 ευρώ).

Οι διαφωνίες παραμένουν

Αλλά ακόμη και η ειδική πρόνοια για τους πολύ ευάλωτους – κυρίως τα ασυνόδευτα ανήλικα με τραυματικές εμπειρίες – έχει προκαλέσει αντιδράσεις από κόμματα που κατά τα λοιπά είχαν δηλώσει ότι θα υπερψηφίσουν. Το Φιλελεύθερο Κόμμα, ήδη από τον περασμένο Φεβρουάριο απείλησε να αποσυρθεί από την διακομματική συμφωνία, ενώ το κεντροδεξιό Μετριοπαθές Κόμμα διαμαρτυρήθηκε, λέγοντας ότι με αυτόν τον τρόπο παρέχεται ειδική μεταχείριση σε όσους ήταν ανήλικοι κατά την άφιξή τους στη Σουηδία το 2015.

Ωστόσο, στη Σουηδία παρατηρείται το φαινόμενο των παιδιών που έχουν προσβληθεί από το λεγόμενο «Σύνδρομο Παραίτησης». Πρόκειται για παιδιά που έχουν εντελώς αποσυρθεί από την ζωή, δεν κινούνται, βρίσκονται σε ένα είδος κώματος, κυρίως επειδή έχουν πέσει θύματα βίας τα ίδια ή οι γονείς τους. Έχουν καταγραφεί 169 τέτοια περιστατικά ανηλίκων που έφθασαν στη Σουηδία το 2015 και το 2016.

Φυσικά, το ακροδεξιό κόμμα των Σουηδών Δημοκρατών, έχει δηλώσει ότι θα καταψηφίσει, απαιτώντας ακόμη πιο αυστηρές διατάξεις. Ο αρχηγός του Τζίμι Άκεσον δήλωσε πως «οι Σοσιαλδημοκράτες «βρίσκονται στη δύσκολη θέση να πρέπει να ικανοποιήσουν συγχρόνως μεγάλο μέρος του εκλογικού σώματος και τις απαιτήσεις των Πράσινων». Προσθέτοντας με νόημα ότι «η προεκλογική εκστρατεία ξεκινά κάθε φορά νωρίτερα» - η Σουηδία θα πάει στις κάλπες τον Σεπτέμβριο του 2022.

Ακόμη πιο εντυπωσιακό είναι το γεγονός ότι ο νόμος προτείνεται από μια αριστερή κυβέρνηση, η οποία αντελήφθη πως η πολιτική του 2015 γιγάντωσε το αντιμεταναστευτικό κόμμα των Σουηδών Δημοκρατών, οι οποίοι βρέθηκαν στην τρίτη θέση.

Και τώρα ανακρούουν πρύμναν, ακολουθώντας εντελώς διαφορετική πορεία. Το 2015 η Σουηδία είχε δεχθεί 160.000 άτομα, ενώ έχει χορηγήσει άσυλο και άδειες για οικογενειακή επανένωση σε πάνω από 400.000 ανθρώπους.

Έτσι, ο υπουργός Δικαιοσύνης και Μετανάστευσης Μόργκαν Γιόχανσον πρότεινε το συγκεκριμένο νομοσχέδιο επιστρατεύοντας τα ακριβώς αντίθετα επιχειρήματα από αυτά που ο ίδιος χρησιμοποιούσε το 2015, υποστηρίζοντας πως οι νέοι κανόνες ισχύουν ήδη σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες.

«Τους χρειαζόμαστε τώρα και θα τους χρειαστούμε πολύ περισσότερα τα επόμενα χρόνια», είχε πει το 2015.

Λογικές απαιτήσεις…

Αν ο νόμος ψηφιστεί, λοιπόν, δεν θα χορηγείται πλέον μόνιμη άδεια παραμονής, αλλά οι άδειες θα είναι τριετούς διάρκειας και θα μετατρέπονται σε μόνιμες μόνο αν ο μετανάστης ή ο πρόσφυγας γνωρίζει την γλώσσα, έχει ενσωματωθεί στην σουηδική κοινωνία και – στην περίπτωση που ζητά να μεταφερθούν στη χώρα τα μέλη της οικογένειάς του στο πλαίσιο της επανένωσης - διαθέτει εισόδημα ικανό να ζήσει την οικογένειά του. Και όλα αυτά αν δεν έχουν καταδικαστεί για σοβαρά αδικήματα.

«Με αυτό το σχέδιο νόμου η Σουηδία παύει πλέον να είναι μαγνήτης αιτούντων άσυλο, όπως συνέβη το 2014 και το 2015», δήλωσε ο Σοσιαλδημοκράτης υπουργός Γιόχανσον, ο οποίος από το 2014 ως το 2017 είχε υπηρετήσει ως υπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου, πρώην δημοσιογράφος και εκδότης της σοσιαλδημοκρατικής ημερήσιας εφημερίδας Arbetet Nyheterna, δραστήριο μέλος της Σουηδικής Ανθρωπιστικής Ένωσης.

Όπως είπε «θεωρούμε ότι μια βασική γνώση της σουηδικής γλώσσας και κοινωνίας αποτελεί μια λογική απαίτηση».

Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι τον Νοέμβριο του 2019 οι Σουηδοί Δημοκράτες είχαν υποβάλει πρόταση μομφής κατά του Γιόχανσον, με την κατηγορία ότι η πολιτική του έχει αυξήσει την εγκληματικότητα στη χώρα. Τότε είχαν υπερψηφίσει και τα άλλα δύο κόμματα της αντιπολίτευσης, το Μετριοπαθές Κόμμα και οι Χριστιανοδημοκράτες, συγκεντρώνοντας 151 ψήφους, χωρίς όμως να συγκεντρωθεί ο απαιτούμενος αριθμός των 175 ψήφων.

Η άνοδος της ακροδεξιάς

Τα τελευταία χρόνια η Σουηδία έχει αντιμετωπίσει αρκετές κυβερνητικές κρίσεις. Από το  2014, όταν ο κεντροαριστερός Στέφαν Λέβεν ανέλαβε για πρώτη φορά πρωθυπουργός και τέθηκε επικεφαλής της κυβέρνησης Σοσιαλδημοκρατών και Πρασίνων, με ψήφο ανοχής από την αριστερά.

Η πρώτη εκείνη κυβέρνηση μειοψηφίας έπεσε μετά από τρεις μήνες, όταν δεν ψηφίστηκε ο προϋπολογισμός. Μια νέα προσφυγή στις κάλπες αποφεύχθηκε όταν τα κόμματα της μειοψηφίας προχώρησαν σε παραχωρήσεις όσον αφορά στο μεταναστευτικό. Όπως αποδεικνύεται εκείνες οι παραχωρήσεις οδήγησαν στην άνοδο της ακροδεξιάς που τώρα καταβάλλεται προσπάθεια να περιοριστεί.

Στις εκλογές του 2018, Σοσιαλδημοκράτες, Πράσινοι και Αριστερά συγκέντρωσαν το 40,6% των ψήφων, η Κεντροδεξιά Συμμαχία το 40,1% και η ακροδεξιά έφθασε στο 17,8%!

Στην κυβέρνηση βρέθηκε για άλλη μια φορά η κοκκινοπράσινη κυβέρνηση μειοψηφίας, οπότε οι νόμοι ψηφίζονται ένας ένας. Γι’ αυτό άλλωστε και δεν στάθηκε δυνατόν να επιβληθούν από την πρώτη στιγμή περιοριστικά μέτρα για την πανδημία. Χρειάστηκε να φθάσουμε στο περασμένο Φθινόπωρο ώστε τα περιοριστικά μέτρα να ψηφιστούν και από το Φιλελεύθερο Κόμμα.

Χάος στα σύνορα

Μετά από ένα καταστροφικό 2015, τον Δεκέμβριο εκείνης της χρονιάς ψηφίστηκε νόμος που επέτρεπε την επέκταση των ελέγχων ταυτότητας στα σύνορα, καθώς μέχρι τότε έλεγχος ταυτότητας επιτρεπόταν μόνο μέσα στα τρένα που συνδέουν την Κοπεγχάγη της Δανίας με το Μάλμε, στη νότια Σουηδία. Και αυτός ήταν ένας νόμος με περιορισμένη τριετή χρονική ισχύ.

Ήδη από τον Νοέμβριο του 2015 το 41% εμφανιζόταν, σύμφωνα με έρευνα, υπέρ μιας μείωσης του αριθμού των αδειών παραμονής που χορηγούνταν στη χώρα τους, ενώ τον Σεπτέμβριο του 2015 το ποσοστό αυτό βρισκόταν μόλις στο 29%.

Άλλωστε, στις 4 Νοεμβρίου 2015 ο πρωθυπουργός είχε ανακοινώσει πως η Σουηδία θα ζητούσε από τους Ευρωπαίους εταίρους της να δεχτούν τη μετεγκατάσταση ορισμένων από τους δεκάδες χιλιάδες πρόσφυγες που έφταναν κάθε μήνα στο έδαφός της. «Βρισκόμαστε πλέον σε μια ιδιαιτέρως τεταμένη κατάσταση», είχε πει.

Δύο μήνες νωρίτερα, τον Σεπτέμβριο του 2015, η Φινλανδία είχε κατηγορήσει την κρατική σιδηροδρομική εταιρεία της Σουηδίας επειδή επέτρεψε σε αιτούντες άσυλο να ταξιδέψουν στη Φινλανδία και τη Νορβηγία χωρίς να ελέγξει προηγουμένως την ταυτότητά τους – κάτι που είχε επιβεβαιώσει εκπρόσωπος των σουηδικών σιδηροδρόμων.

Από την πλευρά της, η Δανία είχε αντιδράσει επιτρέποντας σε εκατοντάδες πρόσφυγες να μετακινηθούν ελεύθερα στο έδαφός της με προορισμό τη Σουηδία, καθώς τις προηγούμενες ημέρες επικρατούσε χάος με τις αρχές να κλείνουν έναν αυτοκινητόδρομο και να διακόπτουν τη σιδηροδρομική σύνδεση με τη Γερμανία για να σταματήσουν την είσοδο χιλιάδων αιτούντων άσυλο.

Η αλήθεια είναι ότι στη Σουηδία αρκετοί έχουν ενσωματωθεί. Τον Οκτώβριο του 2020 πρώην πρόσφυγες οργάνωσαν εκδηλώσεις με σλόγκαν «Είμαι 2015» (παραπέμποντας στη χρονιά που έφθασαν στη χώρα) και αναδεικνύοντας πως πολλοί έχουν γίνει οδηγοί λεωφορείων, νοσοκόμοι, καλλιτέχνες – και, βέβαια, φορολογούμενοι.

Προφανώς, καμιά χώρα δεν μπορεί να αντέξει μεγάλο αριθμό ανθρώπων που ζουν με επιδόματα από τον κρατικό προϋπολογισμό – και οπωσδήποτε όχι η Ελλάδα.

Κάθε άλλο παρά τυχαία η Σουηδή Επίτροπος Εσωτερικών Υποθέσεων, Ίλβα Γιόχανσον, συνονόματη του υπουργού, δίνει μεγάλη έμφαση στην Ένταξη…

Σοφία Βούλτεψη