Ο Όμιλος Φίλων Αστρονομίας έχει γενέθλια

Αγαπητά μέλη και φίλοι του Ομίλου Φίλων Αστρονομίας,
συμπληρώθηκαν φέτος 23 χρόνια από την ίδρυση του Ομίλου μας. Από τότε δηλαδή που «ανήσυχοι» και φιλομαθείς πολίτες της πόλης αναγνώρισαν την ανάγκη για τη δημιουργία ενός πολιτιστικού σωματείου, με στόχο τη διάδοση της Αστρονομίας στο ευρύτερο κοινό της Θεσσαλονίκης. Ιδρυτικά μέλη του Ο.Φ.Α. αποτέλεσαν διακεκριμένοι επιστήμονες, όπως οι καθηγητές του Α.Π.Θ. κύριοι Αυγολούπης, Βάρβογλης, Σπύρου και ο αείμνηστος Γιάννης Σειραδάκης, καθηγητές δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης αλλά και πολίτες χωρίς κάποια ακαδημαϊκή ιδιότητα που, όμως, δεν υπολείπονταν σε πρακτικές γνώσεις Αστρονομίας, όπως η ουρανογραφία, η παρατήρηση και η φωτογράφιση του έναστρου Ουρανού. Έτσι λοιπόν, οι μεμονωμένες μονάδες ερασιτεχνών αστρονόμων ενώθηκαν υπό τη σκέπη του νεοσύστατου Ο.Φ.Α. και μοιράστηκαν μεταξύ τους γνώσεις και εμπειρία.

Πέραν όμως της δικής τους ενασχόλησης, τα μέλη του Ομίλου Φίλων Αστρονομίας -πιστά στις Αρχές του Καταστατικού- αφιέρωσαν μεγάλο μέρος του ελεύθερου χρόνου τους, άοκνα και χωρίς ίδιον όφελος, στη διάδοση της Αστρονομίας. Έτσι λοιπόν, από τον Νοέμβριο του 1997 αδιάκοπα, σε εποχές δίχως ευρεία πρόσβαση στο Internet και σε δημοφιλείς μηχανές αναζήτησης, σε μια περίοδο «ισχνών αγελάδων» και έλλειψης εξωστρέφειας αναφορικά με την προβολή της Αστρονομίας από ακαδημαϊκές και ερευνητικές δομές, τα μέλη του Ο.Φ.Α. προώθησαν την επιστήμη της Αστρονομίας στο ευρύτερο κοινό της πόλης της Θεσσαλονίκης, αποδεχόμενα προσκλήσεις συμμετοχής σε ομιλίες και αστροβραδιές σε σχολεία, πολιτιστικούς φορείς, ιδρύματα, Δήμους και εκδηλώσεις αυτών. Μερικές από τις πιο πρόσφατες έχουν λάβει χώρα στην Νέα Παραλία της Θεσσαλονίκης -με τη σύμφωνη άδεια του Δήμου- ή και σε συνεργασία με τον τελευταίο στα πλαίσια κάποιας πολιτιστικής δράσης, όπως για παράδειγμα τα «Δημήτρια», σε πλήθος ιδιωτικών και δημόσιων σχολείων της πόλης, κατόπιν πρόσκλησης από τους εκάστοτε Συλλόγους Γονέων και Κηδεμόνων, στον Δήμο Προποντίδας στα Νέα Μουδανιά Χαλκιδικής, στον αρχαιολογικό χώρο της Ολύνθου καλεσμένοι της Εφορείας Αρχαιοτήτων Χαλκιδικής και Αγίου Όρους, στην Αμφίπολη κλπ.

Η διάδοση της Αστρονομίας πραγματοποιήθηκε με συστηματικό τρόπο, όπως αποδεικνύεται από το πλήθος των δράσεων που πραγματοποιήθηκαν σε αυτά τα 23 χρόνια. Διοργανώσαμε το 3ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ερασιτεχνικής Αστρονομίας τον Οκτώβριο του 2003 και θεσμοθετήσαμε στη μνήμη του εκλιπόντα Προέδρου μας Παύλου Μωραΐτη το ομώνυμο Βραβείο, το οποίο απονέμεται κατά τη διάρκεια των εργασιών των συνεδρίων για τη δημιουργία πρωτότυπης ή ιστορικής κατασκευής (π.χ. ομοίωμα οργάνου) η οποία προσφέρει τη δυνατότητα χρήσης για αστρονομική παρατήρηση, υπολογισμούς, διδασκαλία της Αστρονομίας κ.ο.κ. Το περιοδικό του Ομίλου «40,37ο», του οποίου ο τίτλος αντιστοιχούσε στο γεωγραφικό πλάτος της πόλης της Θεσσαλονίκης, τυπώνονταν υπό την επιμέλεια του κ. Ανδρέα Βοσινάκη, μέλους και στυλοβάτη του Ο.Φ.Α, και διατίθετο δωρεάν στα μέλη. Ωστόσο, η άνοδος των κοινωνικών μέσων ενημέρωσης κατέστησαν παρωχημένη την έκδοσή του. Αντίθετα, το αστρονομικό ημερολόγιο του Ομίλου εκδίδεται κανονικά υπό την επιμέλεια του προαναφερθέντος και του κ. Γεωργίου Μποκοβού, επίσης μέλους του Ο.Φ.Α, σε συνεργασία με την εταιρεία «Πλανητάριο» του κ. Δημητρίου Τσάμπουρα, επίτιμου μέλους του Ο.Φ.Α. Υποστηρίξαμε πρωτοβουλίες για τη διάδοση της Αστρονομίας εν τη γενέσει τους και καθ' όλη τη διάρκειά τους, όπως για παράδειγμα το φεστιβάλ «Αστροβραδιάς» στην Άνω Βροντού Σερρών», το οποίο αν και δεν πραγματοποιήθηκε εφέτος λόγω της πανδημίας του Covid, έφτασε αισίως τον 14ο χρόνο από την ίδρυσή του. Στο ίδιο πλαίσιο αναλάβαμε δύο φορές τη (συν)διοργάνωση της Πανελλήνιας Εξόρμησης Ερασιτεχνών Αστρονόμων, μιας γιορτής της Αστρονομίας κατά την οποία ερασιτέχνες αστρονόμοι και λάτρεις του ουρανού από όλη την Ελλάδα συγκεντρώνονται και κατασκηνώνουν σε κάποιο βουνό και μακριά από τη φωτορύπανση συλλέγουν φωτόνια με τα μάτια και τον εξοπλισμό τους. Διοργανώσαμε εκδρομές σε όλη την υφήλιο προκειμένου τα μέλη μας να παρατηρήσουν και να βιώσουν την εμπειρία μιας Ολικής Ηλιακής έκλειψης. Η πρώτη εξόρμηση έγινε στη γειτονική Βουλγαρία τον Αύγουστο του 1999 και από τότε μέλη του Ομίλου Φίλων Αστρονομίας έχουν βρεθεί στο ακριτικό Καστελόριζο -για το οποίο τόσος λόγος γίνεται στις μέρες μας- το 2006, στη Σιβηρία το 2008, στη μακρινή Κίνα το 2009, στο νησί του Πάσχα και στην Πολυνησία το 2010, στην Αυστραλία το 2012, στις Η.Π.Α. το 2017 και στη Νότιο Αμερική το 2019.

Παράλληλα αναλάβαμε το οικονομικό κόστος διατήρησης φυσικής έδρας (ενοίκιο και λειτουργικά έξοδα) με μοναδικά έσοδα τις συνδρομές μελών και τις οικονομικές ενισχύσεις από ευαισθητοποιημένους πολίτες. Εντός των γραφείων μας διεξάγεται (τουλάχιστον μέχρι πριν την πανδημία) η εκλαϊκευμένη σειρά σεμιναρίων που φέρει το όνομα ενός ακόμα αγαπημένου φίλου και τέως Προέδρου, του αείμνηστου Δημήτρη Γιαννόπουλου. Τα σεμινάρια πραγματοποιούνται από τα μέλη μας και η θεματολογία τους ποικίλει, καθώς μεταβαίνει από βασικές αρχές της Αστρονομίας σε πιο σύνθετες. Αξίζει να σημειωθεί ότι κατά καιρούς έχουν φιλοξενηθεί, από το βήμα του Ο.Φ.Α. αλλά και με την υποστήριξη άλλων φορέων, όπως για παράδειγμα του Δήμου Καλαμαριάς, διακεκριμένοι επιστήμονες και εκλαϊκευτές της Αστρονομίας.

Μια εξίσου σημαντική δραστηριότητα του Ομίλου είναι οι βραδιές παρατήρησης και αστροφωτογραφίας. Τα μέλη μας με το δικό τους ιδιόκτητο εξοπλισμό, αλλά και με εξοπλισμό που έχει αποκτήσει ο Όμιλος για να υποστηρίξει αυτές τις δράσεις, εκδράμουν όταν οι καιρικές και αστρονομικές συνθήκες το επιτρέπουν, σε κάποια σκοτεινή περιοχή εκτός πολεοδομικού συγκροτήματος Θεσσαλονίκης. Στο σημείο αυτό, αξίζει να τονιστεί ότι ο Ο.Φ.Α. διαθέτει στους κόλπους του ένα ιδιαίτερα δραστήριο και καταρτισμένο ανθρώπινο δυναμικό στον τομέα της αστροφωτογραφίας. Επομένως μόνο τυχαία δεν μπορεί να θεωρηθεί η μεγάλη επισκεψιμότητα της πρωτότυπης, για τα δεδομένα της πόλης, Έκθεσης Αστροφωτογραφίας που πραγματοποιήθηκε το Νοέμβριο του 2018 στο ιστορικό κέντρο της Θεσσαλονίκης. Πάνω από 1000 άτομα επισκέφθηκαν την αίθουσα της Φιλοπτώχου Αδελφότητας Ανδρών Θεσσαλονίκης στις μόλις δέκα μέρες λειτουργίας της έκθεσης, ενώ τα σχόλια ήταν διθυραμβικά. Να σημειώσουμε επίσης ότι μετά την εν λόγω έκθεση δεχθήκαμε πλήθος αιτημάτων από μέλη και μη, που ζητούσαν την έναρξη σεμιναρίων αστροφωτογραφίας, τα οποία όχι μόνο πραγματοποιήθηκαν αλλά καθιερώθηκαν τα επόμενα χρόνια. Αξιοσημείωτο, επίσης, το γεγονός πως πολλοί από τους επισκέπτες της Έκθεσης και των σεμιναρίων αστροφωτογραφίας έγιναν τελικά μέλη του Ομίλου.

Στην αναφορά για τις δραστηριότητες του Ο.Φ.Α. οφείλουμε να συμπεριλάβουμε και το ερευνητικό έργο μελών του Ομίλου που, είτε ως αυτόνομες ομάδες είτε σε συνεργασία με ερευνητικά κέντρα της Ελλάδας και του εξωτερικού, συμβάλλουν στην αναζήτηση κομητών, εκρήξεων υπερκαινοφανών (supernovae) και εξωηλιακών πλανητών, στη φασματογραφία του στέμματος του Ήλιου και στη μελέτη του Μηχανισμού των Αντικυθήρων.

Το Διοικητικό Συμβούλιο του Ομίλου Αστρονομίας θα ήθελε να ευχαριστήσει καθένα από τα μέλη του ξεχωριστά και ως σύνολο για τη διαρκή παρουσία, προσφορά και στήριξη. Θα θέλαμε να κάνουμε ειδική αναφορά σε διατελέσαντα μέλη του Δ.Σ. του Ομίλου όπως τους κυρίους Αντώνη Κεκελέκη, Αντώνη Ίτσιο, Θεόδωρο Ορφανίδη, Δημόκριτο Τσουκάπα και να μνημονεύσουμε τους εκλιπόντες Προέδρους και φίλους Παύλο Μωραΐτη και Δημήτρη Γιαννόπουλο. Ευχόμαστε σε όλα τα μέλη του Ομίλου και στους απανταχού φίλους της Αστρονομίας υγεία και μακροημέρευση. Να ξεπεραστεί σύντομα η κρίση που βιώνουμε, ώστε όλοι μαζί να ξανασμίξουμε στους οικείους χώρους μας, στα γραφεία μας Αλεξανδρείας 113 και στα «γραφεία» κάτω από τον έναστρο ουρανό.

Καθαρούς Ουρανούς.

Το Διοικητικό Συμβούλιο του Ομίλου Αστρονομίας

ΟΜΙΛΟΣ ΦΙΛΩΝ ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑΣ www.ofa.gr