Καρκίνος του στόματος. Που οφείλεται, ποια τα συμπτώματα και πώς γίνεται η αυτοεξέταση (video)

του Αλέξανδρου Γιατζίδη, M.D.

Ο αριθμός των περιστατικών καρκίνου του στόματος εμφανίζει αύξηση σε πολλές χώρες. Οι ήδη γνωστοί παράγοντες κινδύνου περιλαμβάνουν το κάπνισμα, το αλκοόλ, τον ιό των ανθρωπίνων θηλωμάτων HPV, καθώς και την έκθεση ενός ανθρώπου σε βαρέα μέταλλα και εκπομπές πετροχημικών εργοστασίων.

O καρκίνος της στοματικής κοιλότητας έχει περίπου 30 μορφές. Η μορφή που απαντάται στο 90% των περιπτώσεων είναι το ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα .
 Ο στοματικός καρκίνος εμφανίζεται συνήθως σαν ένα ανώδυνο έλκος (πληγή) στην αρχή, που δεν κλείνει με την πάροδο του χρόνου, αντίθετα μεγαλώνει δημιουργώντας προβλήματα στη μάσηση, την ομιλία ή την κατάποση. Μπορεί να εμφανιστεί και σαν μια λευκή πλάκα ή μια κόκκινη περιοχή. Αρκετές φορές  η ανάπτυξη του καρκίνου ακολουθεί προϋπάρχουσες προκαρκινικές βλάβες όπως λευκοπλακία και ερυθροπλακία (7%).

ΜΕ  ΠΟΙΑ  ΜΟΡΦΗ  ΚΑΙ  ΠΟΥ  ΕΜΦΑΝΙΖΕΤΑΙ

Η συχνότερη θέση εντόπισης του καρκίνου του στόματος είναι η γλώσσα με ποσοστό 40%. Οι καρκίνοι της γλώσσας εντοπίζονται συχνότερα στη οπίσθια- πλάγια περιοχή και στην κοιλιακή επιφάνεια. Η 2^η σε συχνότητα θέση εντόπισης είναι το έδαφος του στόματος. Λιγότερο συχνές θέσεις εντόπισης είναι τα ούλα, ο παρειακός βλεννογόνος, τα χείλη και η σκληρή υπερώα.

Σύμφωνα με τα επιστημονικά στοιχεία που παρουσιάστηκαν ο καρκίνος της στοματικής κοιλότητας έχει  περίπου 30 μορφές. Η μορφή που απαντάται στο 90% των περιπτώσεων είναι το ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα .

Ο στοματικός καρκίνος εμφανίζεται συνήθως σαν ένα ανώδυνο έλκος (πληγή) στην αρχή, που δεν κλείνει με την πάροδο του χρόνου, αντίθετα μεγαλώνει δημιουργώντας προβλήματα στη μάσηση, την ομιλία ή την κατάποση. Μπορεί να εμφανιστεί και σαν μια λευκή πλάκα ή μια κόκκινη περιοχή.

Συχνά τον εντοπίζουμε :

• Στο κάτω χείλος
• Στη γλώσσα
• Στο έδαφος του στόματος
• Στις παρειές
• Στα ούλα
• Στην υπερώα

Ο καρκίνος αυτός προσβάλλει συνήθως άτομα ηλικίας άνω των 50 ετών, τα τελευταία όμως χρόνια έχει παρατηρηθεί μια  αύξηση 6% σε άτομα ηλικίας κάτω των 45 ετών.

Οι άνδρες προσβάλλονταν συχνότερα απ’ ότι οι γυναίκες, η αναλογία όμως αυτή έχει ανατραπεί τα τελευταία χρόνια.

Το καρκίνωμα της γλώσσας είναι ο δεύτερος σε συχνότητα, μετά το καρκίνωμα των χειλέων, καρκίνος του στόματος . Αποτελεί 20% περίπου των καρκινωμάτων του στόματος και η ποσόστωση του ως προς τα υπόλοιπα καρκινώματα του σώματος διαφοροποιείται από χώρα σε χώρα. Για την χώρα μας αναφέρεται ποσοστό περίπου 1%.
Το καρκίνωμα της γλώσσας προσβάλλει συχνότερα τους άνδρες και μάλιστα άτομα από 60 έως 80 χρονών.

Αν και το αίτιο του καρκίνου παραμένει άγνωστο, για το καρκίνωμα της γλώσσας αναφέρονται παράγοντες ή νόσοι που προδιαθέτουν την ανάπτυξή του όπως

•   η μεγάλη κατανάλωση οινοπνεύματος

•   χρόνιοι ερεθισμοί πάνω στη γλώσσα που προκαλούν τραυματισμούς(π.χ. αιχμηρά, κατεστραμμένα ή κακώς σφραγισμένα δόντια, κακές προσθετικές εργασίες)

•   κακή στοματική υγιεινή

•   λευκοπλακία

•   σύφιλη

•   σιδηροπενία

•   κάπνισμα

Τελευταία σε μελέτη που δημοσιεύτηκε στο ιατρικό περιοδικό «Journal of Investigative Medicine»,βρέθηκε ότι τα μικροσκοπικά σωματίδια της ρύπανσης (ΡΜ2,5), που διεισδύουν βαθιά στους πνεύμονες, πέρα από το ότι αυξάνουν τον κίνδυνο για αναπνευστικές και καρδιαγγειακές παθήσεις, φαίνεται ότι μπορεί να παίζουν ρόλο και στην ανάπτυξη καρκίνου στο στόμα. Για τα μεγαλύτερα επίπεδα ατμοσφαιρικής ρύπανσης, ο κίνδυνος καρκίνου του στόματος ήταν αυξημένος κατά 43%, σε σχέση με τα χαμηλά επίπεδα.
Το καρκίνωμα της γλώσσας μπορεί να εμφανισθεί με δύο μορφές, είτε σαν διόγκωση (εξωφυτική μορφή) είτε σαν πληγή (έλκος-ενδοφυτική μορφή). Και στις δύο περιπτώσεις έχει ύπουλη έναρξη και στην αρχή οι ασθενείς μπορούν να αναφέρουν ότι νιώθουν πόνο, κάψιμο, ή δυσκολεύονται στο φαγητό.

Η εξωφυτική μορφή έχει μικρή τάση διήθησης των γύρω ιστών. Όταν εμφανίζεται με την μορφή πληγής στην αρχή εμφανίζεται σαν μικρό έλκος που οποία αναπτύσσεται γρήγορα διηθώντας τους γύρω ιστούς. Η ενδοφυτική μορφή (έλκος) είναι η συχνότερη και μάλιστα με ποσοστό εμφάνισης 60% περίπου. 
Το καρκίνωμα της γλώσσας συνήθως εντοπίζεται στα πλάγια χείλη της γλώσσας και μάλιστα είναι πιο συχνό στα δύο μπροστινά τριτημόρια αυτής.

     

Η συχνότητα εμφάνισης του καρκίνου του στόματος παρουσιάζει διακυμάνσεις  ανάλογα με τη γεωγραφική περιοχή. Καρκίνοι του στόματος και του φάρυγγα αντιπροσωπεύουν το 50% των καρκίνων στην Ινδία και στις Ασιατικές χώρες. Αυτό οφείλεται στην επίδραση καρκινογόνων όπως ο καπνός, το αλκοόλ το μάσημα καπνού και η διατροφή. Ανησυχητική φαίνεται να είναι η αύξηση της συχνότητας του καρκίνου του στόματος σε νεαρούς ενήλικες. Έχει καταγραφεί αύξηση 60%  στην εμφάνιση καρκίνου της γλώσσας σε άτομα ως 40 χρόνων. Η αιτιολογία δεν έχει πλήρως διαλευκανθεί αν και φαίνεται ότι σημαντικό ρόλο παίζουν οι HPV ιοί.  Όσον αφορά τον κληρονομικό χαρακτήρα του καρκίνου του στόματος, πολλοί γενετικοί πολυμορφισμοί σε γονίδια που εμπλέκονται στον μεταβολισμό των καρκινογόνων, στην επιδιόρθωση του DNA ή σε διάφορες άλλες διαδικασίες, έχουν συσχετισθεί με την εμφάνιση καρκίνου, χωρίς, όμως, τα αποτελέσματα των ερευνών να είναι πάντα εμπιστευτικά. Δεδομένου , λοιπόν, ότι η διαφορετική δυνατότητα μεταβολισμού των καρκινογόνων συμβαίνει μόνο όταν συμβαίνει και η έκθεση στα καρκινογόνα, είναι πιθανό ότι ο οικογενής κίνδυνος αντανακλά μία υψηλότερη γενετική προδιάθεση εμφάνισης καρκίνου, όταν αυτή συνοδεύεται από έκθεση σε καρκινογόνους παράγοντες.


Η διατροφή μπορεί να αποτελέσει έναν περιορισμένο παράγοντα για εμφάνιση στοματοτραχηλικού καρκίνου. Υπάρχει μία αιτιολογική σχέση ανάμεσα στον μειωμένο κίνδυνο εμφάνισης στοματικού καρκίνου και την κατανάλωση μη αμυλούχων λαχανικών, φρούτων και τροφίμων που περιέχουν καροτινοειδή. Πρόσφατη μελέτη επιβεβαίωσε ότι η υψηλή κατανάλωση φρούτων, λαχανικών, δημητριακών, ελαιόλαδου και κρασιού σε συνδυασμό με τη μειωμένη πρόσληψη κόκκινου κρέατος και γαλακτικών προϊόντων σχετίζεται άμεσα με τη μειωμένη πιθανότητα ανάπτυξης καρκίνου. Η μεσογειακή διατροφή, εξάλλου, έχει συσχετισθεί με μειωμένα ποσοστά εμφάνισης στοματικού καρκίνου και καρκίνου του φάρυγγα. Αυτό υποδηλώνει ότι μία διατροφή ανεπαρκής σε αντιοξειδωτικά είναι ένας επιπλέον παράγοντας που προδιαθέτει στην ανάπτυξη καρκίνου του στόματος και προκαρκινικών αλλοιώσεων.
Στον καρκίνο του στόματος η επιβίωση είναι μικρότερη του 50% παρά τη σημαντική πρόοδο που έχει επιτευχθεί στη θεραπεία (χειρουργική, ακτινοθεραπεία, χημειοθεραπεία).  Η τοπική μετάσταση στους λεμφαδένες και η τοπικο-περιοχική υποτροπή είναι οι κύριες αιτίες του μικρού ποσοστού επιβίωσης. Για αυτό η έγκαιρη διάγνωση και η πρόληψη είναι πολύ σημαντικές. 

Προς αυτή την κατεύθυνση γίνεται έρευνα για την ανάπτυξη νέων τεχνολογιών (μη χειρουργικών ) οι οποίες θα βοηθούν στην έγκαιρη εντόπιση προκαρκινικών βλαβών αλλά και εντόπιση γονιδιακών αλλαγών και βιολογικών δεικτών ως πρώιμοι δείκτες εντόπισης του καρκίνου.

Ο υπέρηχος των βλεννογόνων του στόματος είναι ένα μηχάνημα των τελευταίων ετών που υπόσχεται πολλά στην πρόληψη και διάγνωση του καρκίνου του στόματος.

Αυτοεξέταση

Μία φορά τον μήνα συνιστάται να εξετάζουμε μόνοι μας την περιοχή του στόματος. Για τον λόγο αυτό, διαλέξτε ένα σημείο με καλό φωτισμό μπροστά σε έναν καθρέφτη. Για την εξέταση θα χρειαστείτε μια αποστειρωμένη γάζα, που μπορείτε να προμηθευτείτε από ένα φαρμακείο.

Με τη βοήθεια δύο δακτύλων, του δείκτη και του αντίχειρα, ανασηκώστε τα χείλη, παρατηρήστε το χρώμα και τη σύστασή τους και ψηλαφίστε το εσωτερικό τους. Επαναλάβετε τη διαδικασία αυτή για τα ούλα, τις παρειές και την υπερώα. Στη συνέχεια παρατηρήστε τη γλώσσα.

Με τη βοήθεια της γάζας, κρατήστε τη γλώσσα από την κορυφή της, ανασηκώστε την ώστε να δείτε το έδαφος του στόματος και ψηλαφίστε τόσο το έδαφος όσο και όλες τις επιφάνειες της γλώσσας. Μετά την εξέταση των ορατών περιοχών της στοματικής κοιλότητας, παρατηρήστε το πρόσωπο και τον λαιμό σας. Με τα δυο σας χέρια ψηλαφίστε τον λαιμό, κάτω από την κάτω γνάθο (σιαγόνα).

Αν βρείτε ένα ή περισσότερα εξογκώματα που δεν υπήρχαν εκεί στο παρελθόν, επισκεφθείτε τον στοματολόγο ή τον οδοντίατρό σας.

Περισσότερα θέματα υγείας στο medlabgr