Τι είναι το Halloween και ποιοι το γιορτάζουν σήμερα;

Το Halloween γιορτάζεται πάντα τη νύχτα της 31ης Οκτωβρίου, κατά την οποία τα μικρά παιδιά μεταμφιέζονται, κατά κανόνα σε κάτι «τρομαχτικό» και επισκέπτονται σπίτια μαζεύοντας πολλά γλυκά, ενέργεια γνωστή ως «trick or treat» («φάρσα ή κέρασμα»).

Το σημερινό  Doodle της Google είναι αφιερωμένο στην συγκεκριμένη γιορτή!

Η μέρα προσφέρεται για μεταμφιέσεις μικρών και μεγάλων, πράγμα που κάνει και ο πρωταγωνιστής του Doodle, ένα μικρό φαντασματάκι.

Το μοναχικό φάντασμα κάνει τα πάντα για να μπορέσει να συμμετέχει στην βόλτα των παιδιών για «φάρσα ή κέρασμα» και τελικώς βρίσκει την μεταμφίεση που κερδίζει, τον πραγματικό του εαυτό.

Η γιορτή αυτή συγχέεται με τις ελληνικές Απόκριες, όμως διαφοροποιείται κατά πολύ από αυτές καθώς το Χάλοουιν έχει περισσότερο μυστικιστική χροιά (απόκριες τρόμου). Αποτελεί εξέλιξη της αρχαίας κελτικής γιορτής Samhain, του θεού του Κάτω Κόσμου. Στη σημερινή της μορφή η γιορτή δεν ασχολείται πια με τα φαντάσματα και τα κακά πνεύματα, αλλά περισσότερο με διασκέδαση, γιορταστικές μεταμφιέσεις και γλυκίσματα. Για τους Κέλτες η ημέρα αυτή σημάδευε το τέλος της συγκομιδής και την αρχή του χειμώνα, και ταυτόχρονα η αλλαγή της εποχής ήταν και μια γέφυρα ανάμεσα στον πάνω κόσμο και στον κόσμο των νεκρών. Με την πάροδο των αιώνων η γιορτή πήρε αρχικά χριστιανικό χρώμα και στη συνέχεια μετασχηματίστηκε από μια σκοτεινή παγανιστική τελετή σε ημέρα χαράς και μεταμφιέσεων, με εύθυμες παρελάσεις και κεράσματα γλυκών σε παιδιά και ενήλικες.

Η ρίζα της λέξης αυτής προέρχεται από το All-hallow-even και δηλώνει την παραμονή (eve) της γιορτής των Αγίων Πάντων (All Hallows Day – All Saints Day). Το Χάλοουιν (Halloween) συνδέεται με την υπερφυσική δραστηριότητα. Πολλές πολιτιστικές παραδόσεις θεωρούν την ημέρα αυτή ως μία από τις ελάχιστες ημέρες που μπορεί να επιτευχθεί επαφή με τον κόσμο των πνευμάτων καθώς και ότι είναι η μέρα που η μαγεία, και γενικότερα οποιαδήποτε δραστηριότητα που έχει να κάνει με το υπερφυσικό, είναι στο ζενίθ. Σήμα κατατεθέν επίσης της γιορτής αυτής είναι τα φαναράκια φτιαγμένα από πραγματικές κολοκύθες πάνω στις οποίες υπάρχουν χαραγμένα ανθρώπινα χαρακτηριστικά, άλλοτε πιο αστεία και άλλοτε πιο τρομαχτικά.

Το έθιμο της κολοκύθας έχει ρίζες από έναν παλιό ιρλανδικό μύθο, αυτόν του τσιγκούνη και φαρσέρ Τζακ. Σύμφωνα λοιπόν με τον μύθο, το πειραχτήρι ο Τζακ είχε καλέσει τον διάβολο να πιούνε ένα ποτό μαζί. Όμως ο Τζακ δεν ήθελε να πληρώσει για το ποτό του και έτσι έπεισε τον διάβολο να μεταμορφωθεί σε ένα νόμισμα ώστε να μπορέσουν να πληρώσουν για τα ποτά τους. Μεταμορφώθηκε λοιπόν ο διάβολος σε νόμισμα αλλά ο Τζακ αντί να πληρώσει τον έβαλε στην τσέπη του, δίπλα σε ένα σταυρό και έτσι ο διάβολος δεν μπορούσε να πάρει την κανονική του μορφή. Ύστερα από πολλά παρακάλια όμως, ο Τζακ αποφάσισε να τον ελευθερώσει αρκεί να του έδινε την υπόσχεση ότι ο διάβολος δεν επρόκειτο να τον ενοχλήσει για ένα χρόνο και ούτε θα διεκδικούσε την ψυχή του όταν πέθαινε.

Έτσι πέρασε ο χρόνος και ο διάβολος ξαναεμφανίστητε την ώρα που ο Τζακ προσπαθούσε να κόψει ένα φρούτο από κάποιο δέντρο. Ζήτησε λοιπόν από τον διάβολο να ανέβει στο δέντρο και να του κόψει ένα φρούτο. Ο διάβολος ανέβηκε και ο Τζακ γρήγορα γρήγορα σκάλισε ένα σταυρό στον κορμό του δέντρου. Ο διάβολος λοιπόν ήταν παγιδευμένος. Δεν μπορούσε να κατέβει. Γι’ αυτό παρακάλεσε τον Τζακ να τον ελευθερώσει και του υποσχέθηκε ότι δεν θα τον ενοχλήσει για δέκα ολόκληρα χρόνια. Έτσι ο Τζακ τον ελευθέρωσε.

Πέρασαν αρκετά χρόνια και ο Τζακ πέθανε. Πήγε στον παράδεισο όμως ο Θεός δεν τον δέχτηκε καθώς ο Τζακ ήταν έναν άνθρωπος μίζερος και κακός. Έτσι τον έστειλε στην κόλαση. Όμως ούτε ο διάβολος τον ήθελε και του θύμισε την υπόσχεση που του είχε δώσει παλιότερα. Είπε λοιπόν στον Τζακ να φύγει. Όμως ο Τζακ τον ρωτάει: «Πώς θα φύγω; Έξω έχει σκοτεινιά». Και ο διάολος πήρε ένα αναμμένο κάρβουνο και του το έδωσε να πορευθεί μέσα στη νύχτα. Ο Τζακ τότε έβγαλε ένα ραπάνι (που πάντα κουβαλούσε μαζί του καθώς ένα από τα πιο αγαπημένα του φαγητά), το χάραξε και έβαλε μέσα το κάρβουνο. Από τότε περιπλανιέται στον κόσμο μην μπορώντας να βρει κάποιο μέρος να αναπαύσει την ψυχή του.

Έτσι κάθε Χάλογουιν, οι Ιρλανδοί σκάλιζαν ραπάνια, πατάτες, κολοκύθες, βάζανε μέσα ένα κερί και τα τοποθετούσαν κοντά σε παράθυρα έτσι ώστε να κρατάνε μακριά τα κακά τα πνεύματα και κυρίως το πνεύμα του τσιγκούνη Τζακ.

Οι ΗΠΑ και ο Καναδάς γιορτάζουν το Χάλογουιν (Halloween), μια γιορτή με μαζική συμμετοχή που θυμίζει καρναβάλι και κάλαντα μαζί, όπου ο φόβος δύσκολα ξεχωρίζει από το γέλιο και ο τρόμος από το ξεφάντωμα. Σύμφωνα με τη Στατιστική Υπηρεσία των ΗΠΑ, περίπου 36,1 εκατομμύρια παιδιά συμμετέχουν στο Halloween και επισκέπτονται γύρω στα 108 εκατομμύρια σπίτια.

Η γιορτή χάνεται στα βάθη των αιώνων. Έχει ειδωλολατρικές ρίζες και σχετίζεται με τη λατρεία των Δρυίδων από τους Κέλτες στην Ιρλανδία.

Πιστεύεται ότι οι ψυχές των ανθρώπων που πέθαναν κατά τη διάρκεια του έτους ψάχνουν να μπουν σ’ ένα σώμα για να κερδίσουν την αθανασία. Οι ζωντανοί από την πλευρά τους, ντυμένοι με παράξενα κοστούμια και κάνοντας θόρυβο, προσπαθούν να φοβίσουν και να διώξουν τα πνεύματα. Τη γιορτή έφεραν στην Αμερική Ιρλανδοί μετανάστες κάπου στα μέσα του 19ου αιώνα.

Οι χριστιανικές οργανώσεις αντιδρούν, θεωρώντας ότι το έθιμο έχει ειδωλολατρικές ρίζες και σατανιστική χροιά. Το Βατικανό το βλέπει σαν ένα παιδικό παιχνίδι και γι’ αυτό το συγχωρεί.

Τη μέρα αυτή περιμένουν πώς και πώς οι ζαχαροπλάστες της Αμερικής. Ο τζίρος σε γλυκά και ζαχαρωτά την ημέρα του Halloween υπερβαίνει κατά πολύ τον αντίστοιχο των Χριστουγέννων, του Αγίου Βαλεντίνου και του Πάσχα.

Καλύτερο υλικό δεν θα μπορούσε να υπάρξει για τους ανθρώπους του κινηματογράφου. Εκτός από τις ταινίες τρόμου, αρκετές άλλες έχουν για φόντο τους τη βραδιά του Halloween, από τη βουβή κωμωδία του 1904 Halloween Night at the Seminary, ως την πρόσφατη παρωδία Scary Movie. Ταινία αναφοράς για τη γιορτή παραμένει το θρίλερ τρόμου Halloween, παραγωγής 1978, του μετρ Τζον Κάρπεντερ, με πρωταγωνιστές τους Ντόναλντ Πλέζανς και Τζέιμι Λι Κέρτις.

Οι Μεξικάνοι δίνουν άλλη διάσταση στο Halloween, το οποίο, μάλιστα ονομάζουν «Los Dias de los Muertos» («Οι ημέρες των νεκρών»). Αυτές τις ημέρες, όλοι οι ζωντανοί δείχνουν το σεβασμό τους προς τους πεθαμένους φτιάχνοντας «βωμούς» και προσκαλώντας τους νεκρούς για… τσάι. Το φεστιβάλ αυτό φτάνει στο ζενίθ του στην πανέμορφη πόλη του 14ου αιώνα, Patzcuaro, όπου οι κάτοικοι καθαρίζουν και επιδιορθώνουν ό,τι χρειάζεται στα νεκροταφεία, οι γυναίκες και τα παιδιά προσφέρουν λουλούδια και φαγητά στους πεθαμένους και οργανώνονται αγρυπνίες και διάφορες άλλες παρόμοιες δραστηριότητες.