Τι θα γινόταν αν η εμπλοκή συνέβαινε στον ελληνικό εναέριο χώρο

Eνα μειδίαμα καταλαμβάνει το πρόσωπο κάθε Ελληνα πιλότου που έχει σπαταλήσει χιλιάδες ώρες πάνω από το Αιγαίο, πολλές από τις οποίες για να αναχαιτίσει τουρκικά πολεμικά αεροσκάφη, όταν ακούει ότι το ρωσικό βομβαρδιστικό Sukhoi-24 καταρρίφθηκε στη συριακή μεθόριο έπειτα από παραβίαση του εναέριου χώρου της Τουρκίας για 17 δευτερόλεπτα.
Αυτό συμβαίνει διότι γνωρίζουν ότι η κλίμακα της ιεραρχίας (chain of command) στην περίπτωση εμπλοκής με εχθρικό αεροσκάφος είναι απαραβίαστη. Οι πιλότοι των πολεμικών αεροσκαφών όταν αυτά βρίσκονται στον αέρα, δεν έχουν απολύτως καμία δικαιοδοσία έναντι ενός εχθρικού μαχητικού. Στρατιωτικές πηγές αναφέρουν στην «Κ» ότι η ιεραρχία είναι οφθαλμοφανής και η κατανόησή της εξαιρετικά εύκολη. Τι συμβαίνει, λοιπόν, εφόσον υπάρξει εμπλοκή πάνω από το Αιγαίο; Ποιος δίνει την τελική εντολή για την κατάρριψη ενός αεροσκάφους; Οι απαντήσεις είναι απλές.

Σε περίοδο ειρήνης

Ο άμεσα επικεφαλής του πιλότου, ο οποίος βρίσκεται στον αέρα σε διαδικασία αναγνώρισης/αναχαίτισης ή εμπλοκής με κάποιο τουρκικό μαχητικό, είναι ο αρχηγός Τακτικής Αεροπορίας (ΑΤΑ) ή ο διοικητής του Εθνικού Κέντρου Αεροπορικών Επιχειρήσεων (ΕΚΑΕ) που εδρεύουν και τα δύο στη Λάρισα. Ολα τα ραντάρ της χώρας είναι συνδεδεμένα με το ΕΚΑΕ για να υπάρχει διαρκής και αδιάλειπτη εικόνα για τη διοίκηση της Πολεμικής Αεροπορίας. Ο πιλότος του ελληνικού μαχητικού δεν έχει τη δικαιοδοσία να μιλήσει με τον πιλότο του εχθρικού αεροσκάφους. Ο αρχηγός ΑΤΑ ή ο διοικητής του ΕΚΑΕ είναι υπεύθυνοι για να απευθύνουν τις προβλεπόμενες προειδοποιήσεις στον πιλότο του εχθρικού αεροσκάφους. Από τη στιγμή που ο πιλότος «κλειδώσει» (κάνει «lock on», όπως λέγεται) ανοίγει –πάντα θεωρητικά– η πιθανότητα κατάρριψης. Οι αρμοδιότητες του αρχηγού ΑΤΑ περιγράφονται με σαφήνεια από τους Εθνικούς Κανόνες Εμπλοκής (ΕΚΕ). Από εκεί και πέρα θα πρέπει να απευθυνθεί στον ανώτερό του. Σε αυτή την περίπτωση, ο αρχηγός ΑΤΑ επικοινωνεί με τον αρχηγό του Γενικού Επιτελείου Αεροπορίας (ΓΕΑ), ο οποίος με τη σειρά του μεταφέρει την κατάσταση στον αρχηγό ΓΕΕΘΑ. Πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι όλα αυτά συμβαίνουν εντός ολίγων λεπτών. Θεωρητικά, την αρμοδιότητα για τέτοιες αποφάσεις έχει το Κυβερνητικό Συμβούλιο Εξωτερικών και Αμυνας (ΚΥΣΕΑ). Ο αρχηγός ΓΕΕΘΑ θέτει το ζήτημα στον υπουργό Εθνικής Αμυνας, ο οποίος με τη σειρά του ενημερώνει τον πρωθυπουργό. Μόνο με εντολή του πρωθυπουργού δύναται ο Ελληνας πιλότος να καταρρίψει το εχθρικό αεροσκάφος.

Σε περίοδο πολέμου

Στην απευκταία περίπτωση που η χώρα βρίσκεται σε εμπόλεμη κατάσταση, αλλάζει ριζικά ολόκληρο το σύστημα ιεραρχίας. Κατ’ αρχάς το ΚΥΣΕΑ μετονομάζεται άμεσα σε Πολεμικό Συμβούλιο, το οποίο βρίσκεται σε κατάσταση διαρκούς συνεδρίασης. Επίσης, όλες οι επιχειρησιακές αποφάσεις λαμβάνονται στην Αθήνα, δύο υπόγεια κάτω από το υπουργείο Εθνικής Αμυνας, στο Εθνικό Κέντρο Επιχειρήσεων του ΓΕΕΘΑ (ΕΘΚΕΠΙΧ). Αυτομάτως, ο αρχηγός ΓΕΕΘΑ μετατρέπεται σε αρχιστράτηγο της χώρας, συγκεντρώνοντας πάνω του όλες τις επιχειρησιακές δικαιοδοσίες σε όλα τα πολεμικά μέτωπα. Αυτό σημαίνει ότι η εντολή για την κατάρριψη ενός εχθρικού αεροσκάφους λαμβάνεται από τον αρχηγό ΓΕΕΘΑ, δίχως την ανάγκη συνεννόησης με την πολιτική ηγεσία. Πρέπει, βέβαια, να γίνει αντιληπτό ότι, σε περίπτωση πολέμου, πολλές φορές οι συνθήκες είναι τέτοιες που η επικοινωνία μεταξύ των μαχομένων στο μέτωπο και στο Κέντρο Επιχειρήσεων είναι εξαιρετικά δύσκολη, ως εκ τούτου, οι αποφάσεις μπορεί να μεταβιβαστούν και πολύ χαμηλότερα στην ιεραρχία.

Την ελληνική εμπειρία της διαρκούς έντασης στον εναέριο χώρο πάνω από το Αιγαίο μετέφεραν, την περασμένη Τετάρτη, οι διπλωμάτες που εκπροσωπούν τη χώρα μας στο ΝΑΤΟ, κατά την έκτακτη συνεδρίαση των πρέσβεων της Συμμαχίας, που έγινε με τουρκικό αίτημα, έπειτα από την κατάρριψη του ρωσικού Sukhoi στη ρωσική μεθόριο. Η Πολεμική Αεροπορία την περίοδο από το 2009 έως και το 2015 έχει χειριστεί... 13.540 περιπτώσεις τουρκικών πολεμικών αεροσκαφών που έχουν προκαλέσει παραβιάσεις και παραβάσεις διαφόρων τύπων.