Δημόσια Επιστολή ΕΑΝΔιΘ σχετικά με το Νομοσχέδιο για την Διαμεσολάβηση

Σχετικά με το προωθούμενο σχέδιο νόμου του Υπ. Δικαιοσύνης για την επιβολή της διαμεσολάβησης ως υποχρεωτικής διαδικασίας προ της προσφυγής στην Δικαιοσύνη, κατόπιν ομόφωνης απόφασης του ΔΣ της ΕΑΝΔιΘ (απόφαση 2/4-1-2018) αποστείλαμε στις 6-1-2018 την ακόλουθη επιστολή, την οποία και δημοσιεύουμε:

“Της Ένωσης Ασκουμένων & Νέων Δικηγόρων Θεσσαλονίκης, 26ης Οκτωβρίου 3-5, Θεσσαλονίκη, 54626, 6970057700, eandith@gmail.com.

Προς: τον Υπ. Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, κ. Στ. Κοντονή, Λ. Μεσογείων 96, Αθήνα.

Κοινοποίηση: Πρόεδρο Ολομέλειας Δικηγορικών Συλλόγων, κ. Δ. Βερβεσσό, Ακαδημίας 60, Αθήνα.

Πρόεδρο Δικηγορικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης, κ. Ευ. Κουτσοχήνα, 26ης Οκτωβρίου 3-5, Θεσσαλονίκη.

Θεσσαλονίκη 5-1-2018,

Εισάγεται με ιδιαίτερα ταχύρρυθμες διαδικασίες σχέδιο νόμου τιτλοφορούμενο «Μεταρρύθμιση του Θεσμού της Διαμεσολάβησης», το οποίο έχει ως αντικείμενο την καθιέρωση ως υποχρεωτικής διαδικασίας προ της έναρξης δίκης την προσφυγή των μερών σε πιστοποιημένο διαμεσολαβητή για σειρά κατηγοριών ιδιωτικών διαφορών. Με την παρούσα εκφράζουμε την δυσαρέσκεια και πλήρη αντίθεσή μας επί της διαδικασίας εισαγωγής και του περιεχομένου της συγκεκριμένης μεταρρύθμισης, καθώς δυσχεραίνεται δια της αύξησης του κόστους και χρόνου η πρόσβαση των πολιτών στην Δικαιοσύνη, παρακάμπτεται ο δημόσιος διάλογος για ένα τόσο μείζον νομοσχέδιο και απαξιώνεται η ίδια η έννοια του θεσμού της διαμεσολάβησης, ενώ το περιεχόμενο πάσχει νομοτεχνικά όσο και από άποψη ουσιαστικής νομιμότητας. Ειδικότερα:

1. Επιχειρείται η ψήφιση ενός κρίσιμου για την Δικαιοσύνη νομοθετήματος χωρίς να προηγηθεί οποιαδήποτε συζήτηση με τους θεσμικούς εκπροσώπους των κύριων παραγόντων της δίκης, ήτοι τους Δικηγορικούς Συλλόγους και την Ένωση Δικαστών & Εισαγγελέων. Η δημόσια διαβούλευση χρησιμοποιείται προσχηματικά, για μόνο 5 ημέρες (σε αντίθεση με τις διατάξεις του ν. 4048/2012) και μάλιστα εν μέσω αργιών πρωτοχρονιάς, ενώ η ψήφιση στην Βουλή προαναγγέλλεται μόλις για τις 12/1, την στιγμή που χρόνος έναρξης ισχύος παρουσιάζεται «12 μήνες από την κύρωση», χωρίς επομένως να δικαιολογείται το κατεπείγον.
2. Ως σκοπός του νομοσχεδίου παρουσιάζεται η εναρμόνιση με την Οδηγία 2008/52/ΕΚ, η οποία ωστόσο αφορά στην επίλυση διασυνοριακών διαφορών (α. 1 παρ. 2 αυτής). Η δε Οδηγία επιφυλάσσεται ρητά ως προς την υποχρεωτικότητα της διαμεσολάβησης, το οποίο είναι η κύρια εισηγούμενη μεταρρύθμιση, υπέρ του εθνικού νομοθέτη. Συναφής είναι και η Οδηγία 2013/11/ΕΕ που δεν επικαλείται ο εισηγητής του νομοσχεδίου, η οποία όμως αφορά αποκλειστικά σε διαφορές μεταξύ καταναλωτών και εμπόρων. Ως εκ τούτου, το κύριο αντικειμένου του νομοσχεδίου (υποχρεωτικότητα διαμεσολάβησης) καθώς και το είδος των ιδιωτικών διαφορών που περιλαμβάνει ουδόλως σχετίζονται με «εναρμόνιση με το ενωσιακό δίκαιο».
3. Το σχέδιο νόμου περιλαμβάνει σειρά ιδιωτικών διαφορών, χωρίς αυτές να σχετίζονται με οποιονδήποτε τρόπο μεταξύ τους, ενώ παραλείπει άλλες, χωρίς να αιτιολογεί τον τρόπο επιλογής. Νομοτεχνικά οδηγούμαστε σε ασάφειες αλλά και νομοτεχνικά προβλήματα, ιδίως στις περιπτώσεις σώρευσης αντικειμένων ή νομικών βάσεων σε αγωγές.
4. Το σχέδιο νόμου έρχεται σε αντίθεση με την έννοια του θεσμού της διαμεσολάβησης, ως εναλλακτικού (όχι δικαιοδοτικού) τρόπου επίλυσης διαφορών, η οποία στηρίζεται στην εκούσια απόπειρα συμφωνίας μεταξύ δύο ή περισσοτέρων μερών. Κατ’ αυτόν τον τρόπο απαξιώνεται η έννοια της διαμεσολάβησης και το νομοσχέδιο έρχεται τόσο σε εσωτερική αντίθεση τόσο με το α. 2 αυτού όσο και σε αντίθεση με τις ως άνω Οδηγίες. Η δε υποχρεωτικότητα της διαμεσολάβησης κατ’ εξαίρεση έχει θεσμοθετηθεί μόνο σε λίγες πολιτείες των ΗΠΑ, του Καναδά και την Ιταλία, όπου για να εφαρμοσθεί περιορίσθηκε σημαντικά (καταναλωτικές και εμπορικές διαφορές).
5. Το σχέδιο νόμου περιλαμβάνει ελάχιστη αμοιβή του διαμεσολαβητή, ύψους 250 ευρώ, αυξανόμενη κατά 100 ευρώ ανά ώρα απασχόλησης με την υπόθεση. Η διάταξη αυτή πέραν του ότι επιβαρύνει υπέρμετρα τους πολίτες αυξάνοντας υπερβολικά το κόστος πρόσβασης στην Δικαιοσύνη (συν τα δικαστικά έξοδα σε περίπτωση αποτυχίας διαμεσολάβησης) έρχεται σε αντίθεση με το ενωσιακό δίκαιο που προβλέπει, «χαμηλό κόστος» της διαδικασίας. Αποτρεπτικά για την πρόσαση στην Δικαιοσύνη και αντίθετα με το ενωσιακό δίκαιο είναι και τα πρόστιμα που επιβάλλονται σε περίπτωση «αναιτιολόγητης εμφάνισης» (1000 τουλάχιστον ευρώ). Τέλος, η υποχρεωτική παράσταση δικηγόρου στην διαμεσολάβηση, που προφανώς έρχεται να αμβλύνει τις εντυπώσεις, έχει κριθεί ως αντιενωσιακή (ΔΕΕ C75/16), και επομένως σε δεύτερο χρόνο θα απαλειφθεί, αφαιρώντας οποιοδήποτε εχέγγυο διασφάλισης των δικαιωμάτων των πολιτών.
6. Το νομοσχέδιο δεν διασφαλίζει καμία θεσμική εγγύηση στα πρόσωπα των διαμεσολαβητών. Οι διαμεσολαβητές περιγράφονται ως απόφοιτη τριτοβάθμιας εκπαίδευσης με σχετική πιστοποίηση εξειδικευμένου ινστιτούτου. Είναι σαφές ότι η επίλυση διαφορών, συχνά νομικά σύνθετων (πχ εργατικά, διατροφές κα), υποκείμενων σε διατάξεις αναγκαστικού δικαίου, δεν μπορεί να ανατίθεται σε άσχετους με το αντικείμενο, με κίνδυνο την απώλεια θεμελιωδών δικαιωμάτων. Ασφαλώς, σε καμία περίπτωση ο διαμεσολαβητής, ως ιδίώτης – ελεύθερος επαγγελματίας υποκείμενος σε οικονομικές σχέσεις, δεν δύναται να περιβληθεί το κύρος του Δικαστή και των συνταγματικά προβλεπόμενων εγγυήσεων αμεροληψίας.
7. Είναι σαφές, βάσει των ανωτέρω, ότι προκύπτουν ζητήματα συνταγματικότητας του εν λόγω νομοσχεδίου, ιδιαίτερα σε σχέση με τα α. 8 και 94 αυτού, αλλά και συμφωνίας με την ΕΣΔΑ, ιδιαίτερα σε σχέση με το α. 6 αυτής, καθώς το κόστος πρόσβασης (συμπεριλαμβανομένων εξόδων διαμεσολάβησης και προστίμων αυτής, δίκης, δικηγόρων και σχετικών επιδόσεων) για διαφορές που συχνά έχουν μικρό οικονομικό αντικείμενο (κοινόχρηστα, γειτονικό δίκαιο, αυτοκίνητα) ή αφορούν εξ ορισμού οικονομικά αδύναμους πολίτες (διατροφές, δανειολήπτες, εργατικά), καθίσταται απαγορευτικό.
8. Ο θεσμός της υποχρεωτικής επίλυσης εξωδικαστικής διαφοράς είχε δοκιμασθεί υπό το καθεστώς προηγούμενης μορφής του ν. 3869/2010 και απέτυχε, καθώς ποτέ τα πιστωτικά ιδρύματα δεν αποδέχονταν καμία απολύτως πρόταση. Στα εργατικά, ήδη στα πλαίσια προσφυγής στην Επιθεώρηση Εργασίας, οι επιθεωρητές επιδιώκουν την εξεύρεση εξωδικαστικής λύσης, στο οποίο συνήθως αποτυγχάνουν καθώς αμφότερα τα μέρη επικαλούνται (κατά κανόνα ειλικρινώς) πλήρη οικονομική αδυναμία. Στις διαφορές οικογενειακού δικαίου, οι δικαστές από έδρας πάντοτε καλούν τα μέρη να εξεύρουν συναινετική λύση, αποτυγχάνοντας συνήθως λόγω του έντονα προσωπικού χαρακτήρα της αντιπαράθεσης. Τέλος, αποτελεί πάγια διαδικασία στην έμπρακτη δικηγορία η απόπειρα εξωδικαστικού συμβιβασμού, με απευθείας διαπραγματεύσεις των πληρεξουσίων δικηγόρων στα πλαίσια της εντολής τους και χωρίς περαιτέρω οικονομικό κόστος, η οποία μάλιστα στέφεται και με επιτυχία όταν το αντικείμενο είναι καθαρά οικονομικό και υπάρχει η πραγματική οικονομική δυνατότητα των μερών.

Για τους λόγους αυτούς, πιστεύουμε με απόλυτη βεβαιότητα ότι ο θεσμός, όπως εισάγεται με το παρόν νομοσχέδιο, θα αποτύχει, πλήρως απαξιωμένος και με την πλήρη αντίθεση της κοινής γνώμης, η οποία θα επωμισθεί το κόστος και τον χαμένο χρόνο ενός ατυχέστατου πειραματισμού. Με απόλυτη βεβαιότητα θα καταλήξουμε σε ένα μοντέλο κατά το οποίο οι πολίτες, συχνά οικονομικά αδύναμοι, όπως στην περίπτωση των εργατικών διαφορών, θα επιβαρύνονται οικονομικά για να υπογράφουν τυπικά πρακτικά αποτυχίας διαμεσολάβησης ή θα οδηγούνται, ελλείψει παριστάμενου δικηγόρου (βλ. σκέψη 5) σε απώλειες δικαιωμάτων.

Για τους λόγους αυτούς, ως Ένωση Ασκουμένων & Νέων Δικηγόρων Θεσσαλονίκης, εκφράζουμε την πλήρη αντίθεσή μας με την ουσία του συγκεκριμένου σχεδίου νόμου, ήτοι την υποχρεωτικότητα της διαμεσολάβησης, αδυνατώντας για τον λόγο αυτό να υποβάλλουμε διορθωτικές προτάσεις, και εκφράζοντας παράλληλα την έντονη διαμαρτυρία μας σχετικά με την επιχειρούμενη διαδικασία ψήφισης.

Αιτούμαστε την παράταση της δημόσιας διαβούλευσης, σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 4048/2012 και την πρόσκληση όλων των εμπλεκόμενων στην Δικαιοσύνη θεσμικών εκπροσώπων για την εξεύρεση της πλέον αποδοτικής, συναινετικής και σύμφωνης με τη νομιμότητα λύση.

Με εκτίμηση,

Για το ΔΣ της ΕΑΝΔιΘ

Ο Πρόεδρος………………………..Η Γραμματέας

Μιχάλης Μήττας……………………….Έλλη Μέλλιου”