Αλέξανδρος Μητάκης
Σε απόσταση 45 λεπτών από τη Θεσσαλονίκη, χτισμένη στις πλαγιές του Βερτίσκου, σε υψόμετρο 650 μέτρων, στέκει η Όσσα, ένας από τους παλαιότερους και ιστορικότερους οικισμούς της επαρχίας Λαγκαδά, του νομού Θεσσαλονίκης.
Η ιστορία της περιοχής ξεκινά από τους ελληνιστικούς χρόνους, όταν είχε ακμάσει η πόλη της αρχαίας Βισαλτίας, σε σημείο λίγο ανατολικότερα από την Όσσα, στα σύνορα με τον Σοχό. Πάνω από το σημερινό χωριό δεσπόζει ο λόφος Κουρί, όπου αρχαιολογικές ανασκαφές έχουν φέρει στο φως ίχνη αρχαίου ελληνιστικού οικισμού.
Η πρώτη αναφορά της πόλης είναι σε οθωμανικό κατάστιχο του 1568, όπου αναφέρεται ως Βησώκα, και χαρακτηρίζεται ως ακμαίος οικισμός με εξειδίκευση στην υποδηματοποιία και την βυρσοδεψία.
Σήμερα η Όσσα είναι ένας παραδοσιακός και γραφικός οικισμός περίπου 300 μόνιμων κατοίκων, η πλειονότητα των οποίων είναι γεωργοί και κτηνοτρόφοι. Τα φυσικά χαρακτηριστικά και οι κλιματολογικές συνθήκες της περιοχής ευνοούν την τοπική παραγωγή γεωργικών προϊόντων, με κυρίαρχη την παραγωγή υψηλής ποιότητας κερασιών. Το χωριό διαθέτει ακόμη έναν βιολογικό αμπελώνα, ενταγμένο στο οινοπαραγωγικό δίκτυο των «Δρόμων του Κρασιού της Βόρειας Ελλάδας», με ποιοτική απόδοση και με παραγωγή κρασιών που φέρουν την ένδειξη καταγωγής «Τοπικός Οίνος Πλαγιών Βερτίσκου».
Ο επισκέπτης του οικισμού, εκτός από τα εκλεκτά τοπικά εδέσματα, θα έρθει σε επαφή και με έργα αρχτεκτονικής από τον 19ο έως τις αρχές του 20ου αιώνα. Συγκεκριμένα, μπορεί να επισκεφθεί τις δύο εκκλησίες του χωριού, τον ναό των Ταξιαρχών, ανακαινισμένο το 1804 και το ναό της Αγίας νεομάρτυρος Κυράννας, κτισμένου το 1840/60. Η Κυράννα γεννήθηκε και έζησε στην Όσσα, αλλά πέθανε μαρτυρικά και σε νεαρή ηλικία σε φυλακή της Θεσσαλονίκης στις 28 Φεβρουαρίου 1751. Παράλληλα, δεσπόζει στο χωριό το εμβληματικό σχολείο, κατασκευής του 1926, που αποτελεί σχέδιο του Ξενοφώντα Παιονίδη, του αρχιτέκτονα που διαμόρφωσε το πρόσωπο της Θεσσαλονίκης μετά την ενσωμάτωσή της στο ελληνικό κράτος. Σήμερα το κτήριο στεγάζει υπηρεσίες του δήμου και μία αίθουσα, όπου εκτίθεται η Λαογραφική Συλλογή Όσσας, που παρουσιάζει στοιχεία από την αγροτική ζωή και τον καθημερινό βίο, όπως γεωργικά και κτηνοτροφικά εργαλεία, φωτογραφίες, υφαντά, αντικείμενα καθημερινής χρήσης, φορεσιές, εργαλεία τσαγκαρικής και βυρσοδεψίας, καθώς και άλλα που εκπροσωπούν την τοπική λαϊκή παράδοση και τέχνη.
Τα τελευταία χρόνια ομάδα κατοίκων της Όσσας έχουν δημιουργήσει τον Σύλλογο Οσσαίων «Αγία Κυράννα», με στόχο να αναλάβουν δράσεις προώθησης της πλούσιας ιστορικής και πολιτιστικής κληρονομιάς της περιοχής, την προστασία και συντήρηση των μνημείων και την προσέλκυση επισκεπτών. «Όποιος επισκεφθεί τη Θεσσαλονίκη και θέλει να δει κάτι διαφορετικό, να δει πώς είναι και ήταν η ζωή σε ένα επαρχιακό χωριό, πρέπει να επισκεφθεί την Όσσα. Βρίσκεται σε ένα πολύ ωραίο περιβάλλον και με τα Λουτρά Λαγκαδά και το Μουσείο Σοχού, έχει γύρω της ένα δίκτυο επισκέψιμων τουριστικών χώρων», δήλωσε ο γενικός γραμματέας του Συλλόγου, Άγγελος Μήτσας.
Από το 2016, μέσω της δράσης που ονομάστηκε «Ανοιχτό Μουσείο Αγροτικής Ζωής», ο Σύλλογος Οσσαίων, ξεκίνησε με εντατικούς ρυθμούς την προσπάθεια ανάδειξης της ιστορίας του τόπου. Η αρχή έγινε με την επανέκθεση της «Λαογραφικής Συλλογής Όσσας», στο κτήριο του Παλιού Σχολείου, και κορυφώθηκε με την ανασύσταση φέτος του παλιού παντοπωλείου-μπακάλικου του Βασίλη Γρόλλιου, το οποίο λειτουργούσε από το 1940 έως το 2004, σε μια γωνιά της πλατείας της Κάτω Αγοράς του χωριού, που ήταν κάποτε το εμπορικό, οικονομικό και διοικητικό κέντρο του οικισμού. Ο ξύλινος πάγκος και οι προθήκες, η παλιά ζυγαριά και οι κασέλες, τα κουτιά με τις κλωστές και τα κουμπάκια, οι νταμιτζάνες και τα μπουκάλια, οι παλιές μαθητικές τσάντες και κάθε λογής κουτιά και συσκευασίες προϊόντων, αλλά και πολλές σπάνιες μεταλλικές διαφημιστικές πινακίδες, τοποθετήθηκαν στο χώρο του παλιού παντοπωλείου για να ξυπνούν νοσταλγικές μνήμες στους παλαιότερους και για να «αφηγούνται» σελίδες της νεότερης ιστορίας στους νεότερους.
Όπως τονίζει ο Σύλλογος Οσσαίων, η επανάχρηση του παλιού παντοπωλείου άνοιξε ένα καινούργιο κεφάλαιο στην τοπική ιστορία, αποκαθιστώντας με ήπιες επεμβάσεις και αναδεικνύοντας την ιστορία και τη χρήση του κτηρίου, προκειμένου να αποτελέσει έναν πυρήνα πολιτισμού και γνώσης, στον παλιό οικισμό της Όσσας. Σύμφωνα με τον κ. Μήτσα, το «Παλιό Παντοπωλείο» αποτελεί το μοναδικό επισκέψιμο παντοπωλείο-μουσείο στην Ελλάδα. Η δράση ανακαίνισης πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του εορτασμού του Ευρωπαϊκού Έτους Πολιτιστικής Κληρονομιάς και ο χώρος έλαβε το σχετικό σήμα από το υπουργείο Πολιτισμού.
Επόμενος στόχος του Συλλόγου είναι η δημιουργία του «σπιτιού του τσαγκάρη-παππουτσή», ένα επάγγελμα που είναι σήμα κατατεθέν της ιστορίας της Όσσας. Όπως εξηγεί ο κ. Μήτσας, έχει ήδη γίνει πρόταση για υπαγωγή του έργου στο ευρωπαϊκό πρόγραμμα leader. «Είναι μία πρότυπη και πρωτότυπη πρόταση. Εφόσον το καταφέρουμε, θα είναι το πρώτο και μοναδικό εκθετήριο ιστορίας της υποδηματοποιίας και της βυρσοδεψίας στην Ελλάδα», σημειώνει ο ίδιος.
Εξάλλου, ο Σύλλογος Οσσαίων διοργανώνει πλήθος πολιτιστικών δράσεων καθ’ όλη τη διάρκεια της χρονιάς, που κορυφώνονται το καλοκαίρι με τη «Γιορτή του Κερασιού», κατά την οποία το χωριό επισκέπτονται πάνω από 2.000 άτομα. Παράλληλα πραγματοποιούνται θεατρικές παραστάσεις, βραδιές κινηματογράφου, βραδιές ρεμπέτικου, ενώ από φέτος τον Οκτώβριο συστάθηκε θεατρική ομάδα.
Ο επισκέπτης του οικισμού, εκτός από τα εκλεκτά τοπικά εδέσματα, θα έρθει σε επαφή και με έργα αρχτεκτονικής από τον 19ο έως τις αρχές του 20ου αιώνα. Συγκεκριμένα, μπορεί να επισκεφθεί τις δύο εκκλησίες του χωριού, τον ναό των Ταξιαρχών, ανακαινισμένο το 1804 και το ναό της Αγίας νεομάρτυρος Κυράννας, κτισμένου το 1840/60. Η Κυράννα γεννήθηκε και έζησε στην Όσσα, αλλά πέθανε μαρτυρικά και σε νεαρή ηλικία σε φυλακή της Θεσσαλονίκης στις 28 Φεβρουαρίου 1751. Παράλληλα, δεσπόζει στο χωριό το εμβληματικό σχολείο, κατασκευής του 1926, που αποτελεί σχέδιο του Ξενοφώντα Παιονίδη, του αρχιτέκτονα που διαμόρφωσε το πρόσωπο της Θεσσαλονίκης μετά την ενσωμάτωσή της στο ελληνικό κράτος. Σήμερα το κτήριο στεγάζει υπηρεσίες του δήμου και μία αίθουσα, όπου εκτίθεται η Λαογραφική Συλλογή Όσσας, που παρουσιάζει στοιχεία από την αγροτική ζωή και τον καθημερινό βίο, όπως γεωργικά και κτηνοτροφικά εργαλεία, φωτογραφίες, υφαντά, αντικείμενα καθημερινής χρήσης, φορεσιές, εργαλεία τσαγκαρικής και βυρσοδεψίας, καθώς και άλλα που εκπροσωπούν την τοπική λαϊκή παράδοση και τέχνη.
Τα τελευταία χρόνια ομάδα κατοίκων της Όσσας έχουν δημιουργήσει τον Σύλλογο Οσσαίων «Αγία Κυράννα», με στόχο να αναλάβουν δράσεις προώθησης της πλούσιας ιστορικής και πολιτιστικής κληρονομιάς της περιοχής, την προστασία και συντήρηση των μνημείων και την προσέλκυση επισκεπτών. «Όποιος επισκεφθεί τη Θεσσαλονίκη και θέλει να δει κάτι διαφορετικό, να δει πώς είναι και ήταν η ζωή σε ένα επαρχιακό χωριό, πρέπει να επισκεφθεί την Όσσα. Βρίσκεται σε ένα πολύ ωραίο περιβάλλον και με τα Λουτρά Λαγκαδά και το Μουσείο Σοχού, έχει γύρω της ένα δίκτυο επισκέψιμων τουριστικών χώρων», δήλωσε ο γενικός γραμματέας του Συλλόγου, Άγγελος Μήτσας.
Από το 2016, μέσω της δράσης που ονομάστηκε «Ανοιχτό Μουσείο Αγροτικής Ζωής», ο Σύλλογος Οσσαίων, ξεκίνησε με εντατικούς ρυθμούς την προσπάθεια ανάδειξης της ιστορίας του τόπου. Η αρχή έγινε με την επανέκθεση της «Λαογραφικής Συλλογής Όσσας», στο κτήριο του Παλιού Σχολείου, και κορυφώθηκε με την ανασύσταση φέτος του παλιού παντοπωλείου-μπακάλικου του Βασίλη Γρόλλιου, το οποίο λειτουργούσε από το 1940 έως το 2004, σε μια γωνιά της πλατείας της Κάτω Αγοράς του χωριού, που ήταν κάποτε το εμπορικό, οικονομικό και διοικητικό κέντρο του οικισμού. Ο ξύλινος πάγκος και οι προθήκες, η παλιά ζυγαριά και οι κασέλες, τα κουτιά με τις κλωστές και τα κουμπάκια, οι νταμιτζάνες και τα μπουκάλια, οι παλιές μαθητικές τσάντες και κάθε λογής κουτιά και συσκευασίες προϊόντων, αλλά και πολλές σπάνιες μεταλλικές διαφημιστικές πινακίδες, τοποθετήθηκαν στο χώρο του παλιού παντοπωλείου για να ξυπνούν νοσταλγικές μνήμες στους παλαιότερους και για να «αφηγούνται» σελίδες της νεότερης ιστορίας στους νεότερους.
Όπως τονίζει ο Σύλλογος Οσσαίων, η επανάχρηση του παλιού παντοπωλείου άνοιξε ένα καινούργιο κεφάλαιο στην τοπική ιστορία, αποκαθιστώντας με ήπιες επεμβάσεις και αναδεικνύοντας την ιστορία και τη χρήση του κτηρίου, προκειμένου να αποτελέσει έναν πυρήνα πολιτισμού και γνώσης, στον παλιό οικισμό της Όσσας. Σύμφωνα με τον κ. Μήτσα, το «Παλιό Παντοπωλείο» αποτελεί το μοναδικό επισκέψιμο παντοπωλείο-μουσείο στην Ελλάδα. Η δράση ανακαίνισης πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του εορτασμού του Ευρωπαϊκού Έτους Πολιτιστικής Κληρονομιάς και ο χώρος έλαβε το σχετικό σήμα από το υπουργείο Πολιτισμού.
Επόμενος στόχος του Συλλόγου είναι η δημιουργία του «σπιτιού του τσαγκάρη-παππουτσή», ένα επάγγελμα που είναι σήμα κατατεθέν της ιστορίας της Όσσας. Όπως εξηγεί ο κ. Μήτσας, έχει ήδη γίνει πρόταση για υπαγωγή του έργου στο ευρωπαϊκό πρόγραμμα leader. «Είναι μία πρότυπη και πρωτότυπη πρόταση. Εφόσον το καταφέρουμε, θα είναι το πρώτο και μοναδικό εκθετήριο ιστορίας της υποδηματοποιίας και της βυρσοδεψίας στην Ελλάδα», σημειώνει ο ίδιος.
Εξάλλου, ο Σύλλογος Οσσαίων διοργανώνει πλήθος πολιτιστικών δράσεων καθ’ όλη τη διάρκεια της χρονιάς, που κορυφώνονται το καλοκαίρι με τη «Γιορτή του Κερασιού», κατά την οποία το χωριό επισκέπτονται πάνω από 2.000 άτομα. Παράλληλα πραγματοποιούνται θεατρικές παραστάσεις, βραδιές κινηματογράφου, βραδιές ρεμπέτικου, ενώ από φέτος τον Οκτώβριο συστάθηκε θεατρική ομάδα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
ΤΑ ΣΧΟΛΙΑ ΑΝΑΡΤΩΝΤΑΙ ME ΜΙΚΡΗ ΚΑΘΥΣΤΕΡΗΣΗ ΚΑΙ ΚΑΤΟΠΙΝ ΕΛΕΓΧΟΥ