"Ο τάφος στην Αμφίπολη έχει συληθεί τουλάχιστον δυο φορές"

Τουλάχιστον δυο φορές έχει συληθεί ο τάφος της Αμφίπολης, εκτιμά ο αρχιτέκτων μηχανικός, κ. Αθανάσιος Νακάσης, πρόεδρος του ελληνικού τμήματος του Διεθνούς Συμβουλίου Μνημείων και Τοποθεσιών ICOMOS και επίτιμος διευθυντής Αναστήλωσης Αρχαίων Μνημείων.
Όπως λέει στο "Βήμα", οι πρώτοι τυμβωρύχοι πήραν τα πολύτιμα αντικείμενα και τα κτερίσματα του τάφου ενώ οι επόμενοι έσπασαν τα δάπεδα (ήταν αυτοί που κατέστρεψαν το μωσαϊκό της αρπαγής της Περσεφόνης) στην προσπάθεια τους να βρουν κάποιο θησαυρό που είχε απομείνει.

Όπως λέει ο κ. Νακάσης, "επειδή δεν θα βρήκαν σπουδαία πράγματα, προέβησαν σε βανδαλισμούς και αφαίρεσαν ό,τι μεταλλικά στοιχεία έβρισκαν (τους οδηγούς από τις αυλακιές όπου έμπαιναν οι τροχοί των θυρών, τα ρόπτρα κ.ά. μεταλλικά στοιχεία των θυρών). Στον τελευταίο θάλαμο αναμένεται πλουσιότερη διακόσμηση. Τα αγάλματα (σφίγγες, Καρυάτιδες) κατασκευάστηκαν αλλού και μεταφέρθηκαν σχεδόν έτοιμα επί τόπου. Στο μωσαϊκό όμως ο καλλιτέχνης εργάστηκε επί τόπου. Αυτό αποτελεί μια ισχυρή ένδειξη για μωσαϊκό και στον νεκρικό θάλαμο, εκτός από άλλα διακοσμητικά μόνιμα στοιχεία, μια και τα πολύτιμα κινητά μάλλον έχουν συληθεί".

Σχετικά με το κεφάλι της σφίγγας που βρέθηκε πολλά μέτρα μακρυά από το σώμα του αγάλματος, εκτιμά ότι είναι πολύ δύσκολο οι τυμβωρύχοι να το μετέφεραν εκεί. "Οι τυμβωρύχοι κινούνται πάντα προς την έξοδο, δεν μεταφέρουν πράγματα προς τα μέσα". Η μόνη περίπτωση είναι να το χρησιμοποίησαν για "να διευκολυνθεί η μόχλευση των λίθων του νεκρικού θαλάμου (με λοστούς που ακουμπούσαν στο μάρμαρο αυτό, αυτό που κοινώς λέμε “φωτιά”)".

Ο κ. Νακάσης εκτιμά ότι το δάπεδο του τελευταίου θαλάμου είναι περίπου στο ίδιο επίπεδο με το δάπεδο του προηγούμενου θαλάμου δεν μπορεί ο "τάφος να μπαζώθηκε για την προστασία μιας τελευταίας ταφής στο νεκρικό θάλαμο". Υπήρχαν φράγματα, υπήρχαν τοίχοι για να εμποδίσουν τους τυμβωρύχους από εκείνους που κατασκεύασαν τον τάφο.

Εκτιμά ότι στην είσοδο, όπου υπήρχαν οι σφίγγες, τα κεφάλια που ήταν ένθετα αλλά και τα φτερά τους έπεσαν ή μετακινήθηκαν από τη θέση τους (είτε από επεμβάσεις τυμβωρύχων που τα παράτησαν είτε από άλλα αίτια).

Ακόμη αναφέρεται στο δελτίο Τύπου του ΥΠΠΟΑ που σημειώνεται ότι αποκαλύφθηκε το βόρειο τμήμα του μαρμάρινου κατωφλίου, το οποίο φέρει κυρτές βαθύνσεις για την ένθεση των μεταλλικών τροχιών που διευκολύνουν την κίνηση των μαρμάρινων θυροφύλλων. Αυτό σημαίνει, σύμφωνα με τον αρχιτέκτονα, ότι υπήρχαν "ροδιές", ίχνη από αυλακιές, που δημιουργεί το άνοιξε-κλείσε της θύρας, "προφανώς", όπως λέει, "γιατί υπήρχε πρόνοια να γίνουν περισσότερες της μίας ταφές".

Κατά την άποψή του, μπάζωσαν τον τάφο εκείνοι που ήθελαν να προστατεύσουν από τη σύληση την ταφή του τελευταίου νεκρού που τοποθετήθηκε εκεί.

Μαζί με τα μπάζα που μετέφεραν θα μπορούσαν να περιλαμβάνονται και τα κεφάλια των σφιγγών – όπως και τα θραύσματα των φτερών τους. Όπως σημειώνει, η παρέμβαση αυτή μπορεί να έγινε κατά τα ρωμαϊκά χρόνια, και εκείνοι που μπάζωσαν δεν ενδιαφέρονταν για την αποκατάσταση του μνημείου ώστε να τοποθετήσουν στη θέση τους τις σφίγγες, ούτε σέβονταν τον πρότερο νεκρό. Θυμίζει μάλιστα ότι στο άγαλμα του Μιλτιάδη στην Αθήνα οι Ρωμαίοι έξυσαν το όνομά του που ήταν πάνω στο άγαλμα και σκάλισαν άλλο όνομα.