Πώς ήταν τα όργια στην αρχαιότητα – Από τα διονυσιακά γλέντια της Ελλάδας μέχρι τις «Ρωμαϊκές ακολασίες»

Η αρχαία Ελλάδα ήταν γνωστή για τις διονυσιακές τελετές, όπου άνδρες όλων των ηλικιών συμμετείχαν σε έξαλλα δείπνα, συνοδευόμενα από φαγητό, κρασί αλλά και μερικές φορές… όργια. Κατά πόσο, όμως, τα όργια ήταν ένα συνηθισμένο φαινόμενο στον αρχαίο κόσμο; Μήπως είναι απλώς μια υπερβολή των ταινιών του Χόλιγουντ;

Σήμερα, ακούγοντας τη λέξη «όργιο», κάποιοι σκέφτοναι τον κόσμο της ελληνικής αλλά και της ρωμαϊκής αρχαιότητας, χάρη στις λιγότερο ή περισσότερο γαργαλιστικές ταινίες που απεικονίζουν την ακολασία αυτοκρατόρων. Ο όρος χρησιμοποιείται επίσης σήμερα για να υποδηλώσει κάθε είδους υπερβολή. Το όργιο αντιπροσωπεύει την απόλυτη γιορτή των απολαύσεων της σάρκας, σε έναν αρχαίο κόσμο απαλλαγμένο από ηθικούς περιορισμούς. Πώς ήταν όμως στην πραγματικότητα;

Από το «όργιο»… στα όργια

Στην αρχαιότητα, η λέξη «όργιο» χρησιμοποιούνταν για τις τελετές που τελούνταν προς τιμήν θεών όπως ο Διόνυσος, η λατρεία του οποίου εξυμνούσε την αναγέννηση της φύσης. Αφορά τις λεγόμενες μυστηριακές λατρείες – δηλαδή εκείνες που περιορίζονται σε μυημένους, άνδρες και γυναίκες, οι οποίοι προηγουμένως ορκίστηκαν να μην αποκαλύψουν τα μυστικά τους.

Ο όρος «όργια» υποδηλώνει πάθος και συγκίνηση. Οι οργιαστικές τελετές – ελάχιστα γνωστές λόγω του μυστηρίου που τις περιβάλλει – μπορούσαν να περιλαμβάνουν την επίδειξη αντικειμένων σεξουαλικής μορφής, κατά τη διάρκεια εκστατικών και βίαιων επιδείξεων που στόχευαν στην επίτευξη μιας κατάστασης συλλογικής νάρκωσης.

Αλλά μόνο μετά το 1800, κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα και κυρίως στη γαλλική λογοτεχνία, το όργιο πήρε την έννοια των ομαδικών σεξουαλικών πρακτικών, που τις περισσότερες φορές συνδέονταν με υπερβολές σε αλκοόλ και φαγητό.

Εταίρες… και ψάρια

Το όργιο, με τον κατάλληλο ορισμό, δεν είναι, ωστόσο, μια σύγχρονη εφεύρεση. Τα συμπόσια που συνδυάζουν τη γαστρονομία και την ερωτική απόλαυση είναι γνωστά στα κλασικά κείμενα. Έτσι, τον 4ο αιώνα π.Χ., ο Έλληνας ρήτορας Αισχίνης, στην ομιλία του κατά του Τιμάρχου, κατηγορεί τον εχθρό του ότι έχει παραδοθεί στα «πιο ντροπιαστικά ελαττώματα» και «σε όλα όσα δεν θα έπρεπε να αφήνει ένας ελεύθερος ευγενής να τον υποτάξουν».

Ποια ήταν αυτά τα ντροπιαστικά ελαττώματα; Ο Τίμαρχος προσκαλεί στο σπίτι του αυλητές και γυναίκες να δειπνούν μαζί του. Καταλαβαίνουμε ότι οι φλαουτίστριες δεν βρίσκονταν εκεί απλώς ως καλλιτέχνιδες, επιλεγμένες αποκλειστικά για το μουσικό τους ταλέντο, αλλά νεαρές εταίρες, προετοιμασμένες να ικανοποιήσουν τις σεξουαλικές απαιτήσεις των παρευρισκόμενων.

Εκτός από το να μαζεύει εταίρες, η κατανάλωση πολύ ακριβών ψαριών ήταν μια λεπτομέρεια που σημείωναν ιδιαίτερα οι ρήτορες του 4ου αιώνα π.Χ. Ο Δημοσθένης συνδέει αυτές τις δύο πτυχές της ακολασίας μεταξύ τους, σε έναν από τους λόγους του.

Το 346 π.Χ., η πόλη της Αθήνας είχε στείλει πρεσβευτές στον βασιλιά Φίλιππο Β’ της Μακεδονίας, ο οποίος απειλούσε την Ελλάδα με τα στρατεύματά του. Όμως, ο ηγεμόνας είχε διαφθείρει ορισμένους από τους Αθηναίους πρεσβευτές, σε σημείο που υποστήριζαν τις αυτοκρατορικές του φιλοδοξίες.

Ένας από αυτούς τους απεσταλμένους, ο οποίος είχε εξαγοραστεί από τον Μακεδόνα βασιλιά, κατηγορείται από τον Δημοσθένη ότι σπατάλησε τα παράνομα κέρδη του σε «εταίρες και ψάρια». Μια διπλή δόση αδηφαγίας, τόσο σαρκοβόρας όσο και σαρκικής.

Ρωμαϊκές ακολασίες

Οι Ρωμαίοι ιστορικοί περιέγραψαν επίσης πλούσια γλέντια, συνδυάζοντας το σεξ με το φαγητό. Τη δεκαετία 89-80 π.Χ., ο τύραννος Σύλλας ήταν ο πρώτος Ρωμαίος πολιτικός ηγέτης που συγκάλεσε ερωτικά πάρτι μεθυσμένων. Θα είχε πάρει την ιδέα από την Ελλάδα, όπου διεξήγαγε στρατιωτική εκστρατεία. Ο Σύλλας γλεντούσε μέχρι το πρωί με κωμικούς ηθοποιούς, μουσικούς και μίμους, γράφει ο Πλούταρχος.

Ο ερωτικός χορός ήταν μια από τις πρόσθετες δεξιότητες της εταίρας, και ομοίως δεν ήταν σπάνιο το γεγονός ότι οι εταίρες στρέφονταν προς την τέχνη της παντομίμας. Λικνίζονταν ενώ μερικές φορές οι χοροί τους προσομοίαζαν σε σεξουαλικές πράξεις.

Ο Ρωμαίος ιστορικός Σουητώνιος απεικονίζει τον Τιβέριο ως τον αρχέτυπο ακόλαστο αυτοκράτορα. Στο παλάτι του στο Κάπρι, διοργάνωνε τολμηρά πορνογραφικά θεάματα. Είχε επιστρατεύσει έναν θίασο νεαρών ηθοποιών που μπροστά στα μάτια του επιδίδονταν σε σεξουαλικές πράξεις.

Ο Καλιγούλας, ο διάδοχος του Τιβέριου, κοιμόταν, σύμφωνα με τον Σουητώνιο, με τις αδελφές του, μπροστά στους καλεσμένους του, σύμφωνα με το theconversation.com. Αιμομικτικός και επιδειξιομανής, έσπασε έτσι δύο ρωμαϊκά ταμπού ταυτόχρονα. Παρουσίαζε, επίσης, τη σύζυγό του, Μιλωνία Καισωνία, ως έφιππη, ντυμένη πολεμίστρια, ή εναλλακτικά εντελώς γυμνή. Πρόθυμη συνεργός στις αδυναμίες του συζύγου της, η αυτοκράτειρα απολάμβανε αυτές τις ιδιαίτερες συνεδρίες, επειδή ήταν, όπως ισχυρίζεται ο Σουητώνιος, «χαμένη στην ακολασία και την κακία».

Περίπου 20 χρόνια αργότερα, ο αυτοκράτορας Νέρωνας «έκανε τα πάρτι του να διαρκούν από το μεσημέρι έως τα μεσάνυχτα», γράφει ο Σουητώνιος. Όλες οι αισθήσεις έπρεπε να χορτάσουν κατά τη διάρκεια αυτών των μακρών γιορτών. Ήταν συμφωνίες μετά φαγητού, μουσικής και ευλύγιστων σωμάτων – για να τα κοιτάξουν οι καλεσμένοι ή να τα γοητεύσουν – ενώ οι σκλάβοι έκαναν τα λουλούδια να πέφτουν βροχή από το ταβάνι και γέμιζαν τον αέρα με άρωμα.

Κατά τη διάρκεια μιας γιορτής του αυτοκράτορα Μάρκου Αυρήλιου Αντωνίνου, γύρω στο 220 μ.Χ., οι καλεσμένοι ασφυκτιούσαν μέχρι θανάτου «και δεν μπορούσαν να απελευθερωθούν», αν πιστέψει κανείς τον συγγραφέα της Historia Augusta.

Ωστόσο, αυτά τα παρακμιακά συμπόσια δεν ήταν περισσότερο συνηθισμένα κατά τη διάρκεια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, από ό,τι σήμερα. Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία για το νόημα αυτών των περιγραφών των οργίων από τους αρχαίους συγγραφείς. Υπάρχει, όμως, πάντα ένας ηθικός σκοπός: να καταδικάσουν αυτή την «ακολασία», στο όνομα του μέτρου και της εγκράτειας.

Χριστιανική αποκήρυξη

Ο εκχριστιανισμός της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας ενίσχυσε αυτή την ηθική προοπτική. Υπάρχει ένα καλό παράδειγμα στο έργο του Αγίου Αυγουστίνου. Η απεικόνιση του συμποσίου του Ηρώδη Αντύπα, του ηγεμόνα της Γαλιλαίας, με το φαγητό στοιβαγμένο σε σωρούς, υπογραμμίζει την αδηφαγία των καλεσμένων. Ο Αυγουστίνος προσθέτει μια διαφθορά που είναι εξ ολοκλήρου «έργο του Σατανά».

Ο Ηρώδης ζητάει από τη δισέγγονή του, Σαλώμη, να χορέψει γι’ αυτόν. Η νεαρή γυναίκα, αφού αποκαλύψει τα στήθη της κατά τη διάρκεια του φρενήρη χορού της, απαιτεί ως αντάλλαγμα για την εύνοιά της το κεφάλι του Ιωάννη του Βαπτιστή, σερβιρισμένο σε πιατέλα.