Ήταν τα Σατουρνάλια τα πρώτα Χριστούγεννα;

Πολλά χρόνια προτού οι καμπάνες των Χριστουγέννων αρχίσουν να ηχούν σε κάθε γωνιά του κόσμου, οι αρχαίοι Ρωμαίοι γιόρταζαν τα Σατουρνάλια, μια από τις πιο εμβληματικές και ξέφρενες γιορτές της αρχαιότητας. Ήταν όμως τα Σατουρνάλια οι πρόγονοι των σημερινών Χριστουγέννων;

Τα Σατουρνάλια: Μια γιορτή γεμάτη ανατροπές

Σαν σήμερα το 497 π.Χ. ξεκίνησαν τα Σατουρνάλια, της γιορτής προς τιμήν του Σατούρνου, του θεού της γεωργίας και της αφθονίας. Για μια ολόκληρη εβδομάδα, η Ρώμη έμοιαζε να παραδίδεται στην απόλυτη χαρά και ελευθερία.

• Η κοινωνική τάξη ανατρεπόταν: Οι δούλοι αποκτούσαν τον ρόλο των κυρίων, ενώ οι κύριοι τους υπηρετούσαν συμβολικά.
• Οι δρόμοι πλημμύριζαν από γέλια, τραγούδια και γιορτές.
• Οι Ρωμαίοι στόλιζαν τα σπίτια τους με πράσινα στεφάνια και κεριά, ανταλλάσσοντας μικρά δώρα όπως κεριά και πήλινα αγαλματίδια.
• Οι περιορισμοί χαλάρωναν: ακόμη και ο τζόγος επιτρεπόταν, μετατρέποντας την πόλη σε μια γιορτή δίχως κανόνες.

Η μαγεία του φωτός και το χειμερινό ηλιοστάσιο

Τα Σατουρνάλια συνδέονταν στενά με το χειμερινό ηλιοστάσιο, την πιο σκοτεινή μέρα του χρόνου. Οι γιορτές δεν ήταν απλώς διασκέδαση, αλλά ένας θρίαμβος του φωτός απέναντι στο σκοτάδι. Οι Ρωμαίοι γιόρταζαν την αναγέννηση της φύσης, τη ζωή που θα επέστρεφε, φέρνοντας μαζί της αφθονία και γονιμότητα.

Η σύνδεση με τα Χριστούγεννα

Τον 4ο αιώνα μ.Χ., η Εκκλησία θέσπισε τη γιορτή των Χριστουγέννων στις 25 Δεκεμβρίου, ημέρα που συνέπιπτε με τη γιορτή του Ήλιου Ανίκητου (Dies Natalis Solis Invicti), ενός άλλου ρωμαϊκού εορτασμού. Η απόφαση δεν ήταν τυχαία αφού είχε ως στόχο να αντικατασταθούν οι παγανιστικές παραδόσεις με τις χριστιανικές.

Οι ομοιότητες μεταξύ Σατουρναλίων και Χριστουγέννων είναι πολλές και δεν περνούν απαρατήρητες:

• Τα στολίδια και τα στεφάνια που κοσμούσαν τα ρωμαϊκά σπίτια θυμίζουν τη σύγχρονη χριστουγεννιάτικη διακόσμηση.
• Η ανταλλαγή δώρων αντηχεί την παράδοση των Σατουρναλίων.
• Η ιδέα της χαράς, της γιορτής και της οικογενειακής ενότητας υπήρχε και στις δύο περιπτώσεις.

Ήταν, λοιπόν, τα Σατουρνάλια τα πρώτα Χριστούγεννα;

Η απάντηση δεν είναι τόσο απλή. Τα Χριστούγεννα, όπως τα γνωρίζουμε σήμερα, έχουν βαθιές θρησκευτικές ρίζες, ωστόσο δεν μπορεί να παραβλεφθεί πως οι αρχαίες ρωμαϊκές παραδόσεις έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση του τρόπου που γιορτάζουμε αυτήν την ημέρα.

Τα Σατουρνάλια ήταν μια γιορτή που αναδείκνυε τη χαρά, την ελπίδα και την αναγέννηση του φωτός μέσα στο σκοτάδι – αρχές που βρίσκουμε και στη σύγχρονη χριστουγεννιάτικη περίοδο. Μπορεί, λοιπόν, η θρησκευτική ουσία των Χριστουγέννων να είναι διαφορετική, αλλά η γιορτινή ατμόσφαιρα, το μήνυμα της ελπίδας και της αγάπης, και η ανάγκη του ανθρώπου να γιορτάζει τη ζωή φαίνεται να είναι αιώνιες.

Μπορεί τα Σατουρνάλια να μην ήταν ακριβώς τα πρώτα Χριστούγεννα, αλλά σίγουρα άφησαν τη σφραγίδα τους στον τρόπο που ο κόσμος γιορτάζει το φως απέναντι στο σκοτάδι.