Τα Βαλκάνια και τα εμβόλια του διχασμού

Γράφει η Σοφία Βούλτεψη

Στα Βαλκάνια, εκεί όπου παράγεται περισσότερη Ιστορία από όση μπορεί να καταναλωθεί, η αδυναμία της Ευρώπης να εξασφαλίσει τα αναγκαία εμβόλια λειτουργεί ως χιονοστιβάδα νέων συγκρούσεων και αναζωπύρωσης όλων των εθνικισμών. Με άμεσο κίνδυνο την υγειονομική ήττα να διαδεχθεί η γεωπολιτική, καθώς Ρώσοι και Κινέζοι επιδίδονται σε πραγματική απόβαση με φορτία εμβολίων.

Οι ευρωπαϊκές καθυστερήσεις έχουν χωρίς αμφιβολία προκαλέσει ένα κενό επιρροής, δίνοντας χρόνο και χώρο για να εκδηλωθεί μια άνευ προηγουμένου επίθεση φιλίας και «διπλωματίας των εμβολίων» από δυνάμεις εκτός ΕΕ.

Πετράδι του στέμματος της ευρωπαϊκής πολιτικής διεύρυνσης, στρατηγική περιοχή για την επιρροή επί της οποίας έχουν όλοι διαγκωνιστεί, οι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων αισθάνονται βαθιά απογοητευμένες, παραγκωνισμένες, περιθωριοποιημένες και απαξιωμένες.

Δεκαοκτώ εκατομμύρια ψυχές, κάτοικοι των Δυτικών Βαλκανίων, άνθρωποι γονατισμένοι από την πανδημία, με τα νοσοκομεία τους να ζουν οριακές καταστάσεις, μοιάζουν να έχουν χάσει κάθε ελπίδα και στρέφουν το βλέμμα τους οπουδήποτε αλλού εκτός από την Ευρώπη.

Η περιοχή έχει ενταχθεί στον χώρο της πρωτοβουλίας Covax, που σκοπό έχει να διασφαλίσει ότι όλοι οι άνθρωποι στον πλανήτη θα έχουν πρόσβαση στον εμβολιασμό, με την διανομή 2 δις δόσεων ως το τέλος του 2021.

Πρόκειται για μια συνεργασία της GAVI (Συμμαχία για τα εμβόλια), του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας και της Συμμαχίας για την αντιμετώπιση των επιδημιών. Σκοπό έχει να εφοδιάσει με εμβόλια τις φτωχές χώρες, που δεν έχουν την δυνατότητα να διαπραγματευτούν απευθείας με τις εταιρίες.

Αμέσως μετά την ανακοίνωση της πρωτοβουλίας, η Ευρώπη, αντιλαμβανόμενη τον κίνδυνο, προχώρησε σε μια (αδύναμη) κίνηση: Μια ενίσχυση ύψους 70 εκ. ευρώ, προκειμένου τα Δυτικά Βαλκάνια να προβούν σε αγορές εμβολίων. Τα χρήματα δεν έχουν ακόμη εκταμιευτεί…

Οι μόνες χώρες όπου έχουν ξεκινήσει έστω και υποτυπωδώς οι εμβολιασμοί είναι η Σερβία και η Αλβανία. Στην Αλβανία, οι πρώτες λιγοστές δόσεις, μόλις 975, έφθασαν ως δώρο από την Γερμανία, με τον πρωθυπουργό Έντι Ράμα να προσπαθεί (ανεπιτυχώς) να κρατήσει μυστική την πηγή.

Στις αρχές του Ιανουαρίου, η αλβανική κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι διαπραγματεύεται για 500.000 δόσεις από την Pfizer. Ωστόσο, προβλέπεται ότι για την ολοκλήρωση του εμβολιασμού του συνόλου του πληθυσμού θα χρειαστούν δύο χρόνια.


Ο κορωνοϊός αλλάζει τα πιόνια στη σκακιέρα

Η Σερβία ξεκίνησε νωρίς τους εμβολιασμούς, ήδη από τις 24 του περασμένου Δεκεμβρίου. Αλλά με μόλις 5.000 δόσεις από την Pfizer.

Έτσι, στις 6 Ιανουαρίου έφθασαν στη χώρα οι πρώτες 2 εκ. δόσεις του ρωσικού εμβολίου «Σπούτνικ». Και στις 16 Ιανουαρίου έφθασε ένα κάργκο με 1 εκ. δόσεις του κινεζικού εμβολίου Sinopharm. Παράλληλα, μετά από μια διμερή συμφωνία με την Πολωνία, η Σερβία ανακοίνωσε την αγορά 8.000 δόσεων από το εμβόλιο της AstraZeneca, ενώ έχει επίσης ανακοινωθεί ότι το Βελιγράδι έχει υπογράψει συμβόλαια για άλλες 6,18 εκ. δόσεις.

Την ίδια ώρα, η Ρωσία ανέλαβε να τροφοδοτήσει όχι μόνο την Σερβία, αλλά και τα Σκόπια – καθώς το Σερβικό Κόμμα που δραστηριοποιείται εκεί πίεσε την σερβική κυβέρνηση για βοήθεια – και τους Σέρβους του Κοσσυφοπεδίου και τη Βοσνία – Ερζεγοβίνη, όπου και η Σερβική Δημοκρατία στα ανατολικά.

Ξεκάθαρο επομένως ότι η Ρωσία επιλέγει να βοηθήσει συγκεκριμένες εθνότητες που πάντα επιζητούσε να διατηρεί υπό την επιρροή της.

Και την ώρα που ακόμη και η Ουγγαρία, κράτος-μέλος της ΕΕ, παρήγγειλε το ρωσικό εμβόλιο, τις παραγγελίες της στη Ρωσία έκανε και η Βοσνία, που παράλληλα στράφηκε και προς την Κίνα.

Κάθε άλλο παρά τυχαία οι αναλυτές υποστηρίζουν πως η πανδημία επηρεάζει και την γεωπολιτική σκακιέρα. Και μας καλούν να μην εκπλαγούμε αν οι χώρες των Βαλκανίων αλλάξουν γεωπολιτικό προσανατολισμό. Κάτι που ενισχύεται και από την εγκατάλειψη της περιοχής από τις ΗΠΑ – μετά τον πόλεμο και τον κατακερματισμό της Γιουγκοσλαβίας – υπέρ της ΕΕ.

Όλα λειτουργούν πλέον αλυσιδωτά: Η Σερβία ψωνίζει από την Κίνα και τη Ρωσία και με την σειρά της ανακοινώνει ότι θα χαρίσει 6.000 δόσεις στα Σκόπια – κάτι που ο Ζόραν Ζάεφ αποκάλεσε «πράξη αλληλεγγύης».


Και στη μέση το Κόσοβο!

Από την πλευρά τους, οι αντίπαλοι του Σέρβου Προέδρου Βούτσιτς διαβλέπουν σ’ αυτήν την κίνηση μια πρόθεση πρόκλησης εθνικιστικών εντάσεων. Η μεγαλύτερη ένταση δημιουργήθηκε όταν εμβόλια από την Σερβία έφθασαν στο κατοικούμενο από Σέρβους βόρειο τμήμα του Κοσσυφοπεδίου.

Τώρα, όμως, η εισαγγελία του Κοσόβου ερευνά τις συνθήκες κάτω από τις οποίες έφθασαν τα φορτία από το Βελιγράδι, καθώς ούτε ζητήθηκε, ούτε δόθηκε τέτοια άδεια. Μάλιστα, ο υπουργός Δικαιοσύνης του Κοσόβου Σελίμ Σελίμι, αποφάνθηκε πως η ενέργεια της Σερβίας στρέφεται κατά της «εθνικής ασφάλειας» της χώρας του, ενώ πολλοί μιλούν για λαθρεμπόριο φαρμάκων εκ μέρους του Βελιγραδίου.

«Δεν στείλαμε όπλα, φάρμακα στείλαμε», απάντησε στις κατηγορίες ο Σέρβος Πρόεδρος, προσθέτοντας ότι θα προσπαθήσει να βοηθήσει και τους Αλβανούς.

Την ίδια ώρα, και ο Αλβανός πρωθυπουργός Έντι Ράμα υποσχέθηκε να στείλει έναν «συμβολικό» αριθμό δόσεων στο Κόσοβο για τους υγειονομικούς πρώτης γραμμής. «Αλβανία και Κόσοβο μαζί στη χαρά και στη λύπη», αναφώνησε ο Ράμα, επαναφέροντας το «όραμα» της «Μεγάλης Αλβανίας»!

Και ενώ συνέβαιναν όλα αυτά, από την ΕΕ συνέχιζαν να καταφθάνουν μόνο… λόγια! Ο αντιπρόεδρος της Κομισιόν Μάρος Σέφκοβιτς δήλωνε ότι η ΕΕ θα καταφέρει να μοιραστεί εμβόλια με τους εταίρους της στα Δυτικά Βαλκάνια, ενώ παράλληλα συντονίζει και τα κράτη-μέλη που επιθυμούν να γίνουν δωρητές για την περιοχή.

Τελικά, δεν έφθασαν ούτε τα εμβόλια από την ΕΕ, ούτε αυτά του μηχανισμού Covax. Και φυσικά, ούτε τα χρήματα από την ΕΕ. Με αποτέλεσμα ο Σέρβος πρόεδρος να υπενθυμίσει ότι η χώρα του πρόσφερε στον μηχανισμό 2 εκ ευρώ, αλλά παρ’ όλα αυτά το σύστημα δεν λειτούργησε.

«Μας ξέχασαν όλοι», παραπονούνται οι πολίτες. «Νιώθουμε προδομένοι, άνθρωποι δεύτερης κατηγορίας». Και αυτό ενισχύει τους φόβους ότι οι αντιευρωπαϊκές δυνάμεις της περιοχής θα στρέψουν τον κόσμο κατά της ΕΕ. Και θα τον απομακρύνουν από την ευρωπαϊκή οικογένεια!


Φταίει το… ΝΑΤΟ!

Ειδικά στα Σκόπια και στο Κόσοβο οι εμβολιασμοί δεν προβλέπεται να ξεκινήσουν πριν από τον Φεβρουάριο. Μάλιστα, σε συνέντευξή του στις 22 Ιανουαρίου, ο Ζόραν Ζάεφ δήλωσε πως η χώρα του δεν μπορεί να αναζητήσει εμβόλια εκτός ευρωπαϊκού συστήματος διότι είναι μέλος του ΝΑΤΟ, σε αντίθεση με την Σερβία που δεν φιλοδοξεί να γίνει μέλος της Συμμαχίας.

Για την ώρα, τα Σκόπια έχουν ανακοινώσει ότι έχουν εξασφαλιστεί 800.000 δόσεις ως το τέλος του 2021. Και το Κόσοβο 535.000 δόσεις από την Pfizer και άλλες 600.000 χάρη σε μια διμερή συμφωνία με την αυστριακή κυβέρνηση. Συν άλλες 720.000 δόσεις μέσω του μηχανισμού Covax.

Στην κούρσα των εμβολίων πολύ πίσω βρίσκονται η Βοσνία-Ερζεγοβίνη και το Μαυροβούνιο, που δεν κατάφεραν να εξασφαλίσουν εμβόλια για τους λαούς τους.

Το Μαυροβούνιο βασίστηκε στον Covax, αλλά χωρίς μέχρι στιγμής αποτέλεσμα. Και ο νέος πρωθυπουργός Κριβοκάπιτς κατηγορεί τον προκάτοχό του Μίλο Τζουγκάνοβιτς για ελλιπή προετοιμασία.


Βοσνία: Διχασμός και στα εμβόλια

Η κυβέρνηση της Βοσνίας έχει παραγγείλει 1,2 εκ. δόσεις από τον Covax, καθώς οι εσωτερικές διαμάχες δεν άφησαν περιθώρια για διαπραγματεύσεις.

Εικοσιπέντε χρόνια μετά τις Συμφωνίες του Ντέιτον, η πιο διαιρεμένη χώρα, δεν αγωνίζεται μόνο κατά της πανδημίας, αλλά και κατά του διχασμού. Στην Βοσνία, η προεδρία ασκείται εναλλάξ (με το σύστημα του rotation), μοιρασμένη ανάμεσα στις τρεις κοινότητες, η κάθε μία από τις οποίες διαθέτει δική της νομοθετική και εκτελεστική εξουσία.

Έτσι, η μουσουλμανική και κροατική ομοσπονδία και η σερβική στα ανατολικά, έχουν επιλέξει διαφορετικές πηγές εφοδιασμού. Μουσουλμάνοι και Κροάτες έχουν εναποθέσει τις ελπίδες τους στο ρωσικό εμβόλιο, ενώ οι Σέρβοι της Σερβικής Δημοκρατίας στον μηχανισμό Gavi, στην βοήθεια του οποίου προσβλέπουν 185 χώρες.

Στη Μπάνια Λούκα, πρωτεύουσα της Σερβικής Δημοκρατίας της Βοσνίας, τα πρώτα εμβόλια αναμένονται τον Φεβρουάριο, ενώ έχουν παραγγελθεί και 400.000 δόσεις από τον Covax.

Η ομοσπονδία μουσουλμάνων και Κροατών έχει υπογράψει για 1,2 εκ δόσεις μέσω Gavi. Φυσικά, οι αριθμοί που ανακοινώνονται είναι πολύ μικροί. Για το 1,2 εκ. Σέρβων και τα 2,2 εκ. μουσουλμάνων και Κροατών χρειάζονται 6,8 εκ. δόσεις.


Εμβόλια από Βούλγαρους σε… Βούλγαρους!

Στις 22 του περασμένου Δεκεμβρίου, η Βουλγαρία ανακοίνωσε ότι θα δωρίσει εμβόλια στα Σκόπια, με τον Βούλγαρο πρωθυπουργό Μπόικο Μπορίσοφ να δηλώνει ότι η δωρεά γίνεται «με καθαρή καρδιά και χωρίς κρυφές σκέψεις».

Ωστόσο, τις καλές προθέσεις έσπευσε να ακυρώσει ο Βούλγαρος υπουργός Άμυνας Καρακατσάνοφ που δήλωσε σε συνέντευξή του πως «εμείς οι Βούλγαροι στέλνουμε εμβόλια στους γείτονες και συμπατριώτες μας»! Προσθέτοντας ότι η χώρα του θα προσφέρει εμβόλια και σε χώρες όπως η Σερβία, η Ουκρανία, η Μολδαβία, όπου υπάρχουν «βουλγαρικές μειονότητες»!

Με αποτέλεσμα, ο Ζόραν Ζάεφ να δηλώσει σε συνέντευξή του στο Kanal 5: «Θέλαμε να είμαστε αδέλφια με τους Βούλγαρους, αλλά αυτοί θέλουν να γίνουν οι πατεράδες μας»!

Τελικά, μετά από όλη αυτή τη φασαρία, τα εμβόλια αποδείχθηκαν λιγοστά για όλους και η Βουλγαρία δεν κατάφερε να στείλει τις… δόσεις της καρδιάς της…

Συμπέρασμα: Η παγκόσμια κοινότητα ανησυχεί για το ενδεχόμενο ο πλανήτης να βρεθεί αντιμέτωπος με μια καταστροφική ηθική και πολιτική αποτυχία. Και το πιο σκληρό πεδίο αυτής της ήττας διαμορφώνεται ήδη στην πολύπαθη βαλκανική γειτονιά μας. Μια γειτονιά που εκτός από την Ιστορία, δεν μπορεί να καταναλώσει ούτε τα εμβόλια που δικαιούται…

Σοφία Βούλτεψη