Από τον Φόβο στην Προοπτική: Πώς Μικρές Αλλαγές στην Οπτική Μπορούν να Ανοίξουν Νέες Πιθανότητες

Γράφει ο Ψυχολόγος-Σύμβουλος Γάμου Γιάννης Ξηντάρας

Ο φόβος είναι από τα πρώτα συναισθήματα που μαθαίνουμε. Ένα συναίσθημα αρχέγονο, ενστικτώδες, που μας συνοδεύει από τη βρεφική ηλικία μέχρι την ενηλικίωση. Όμως, ο τρόπος που στεκόμαστε απέναντί του, αυτός είναι που καθορίζει την ποιότητα της ζωής μας.

Ως ψυχολόγος και ψυχοθεραπευτής, συναντώ συχνά ανθρώπους που δεν εγκλωβίζονται τόσο από αυτό που φοβούνται, όσο από την οπτική μέσα από την οποία το κοιτάζουν. Το ίδιο γεγονός, η ίδια δυσκολία, το ίδιο άγνωστο μπορεί να διαβαστεί με δύο εντελώς διαφορετικούς τρόπους: ως απειλή ή ως προοπτική. Αυτό το μικρό σημείο στροφής, αυτή η εσωτερική μετατόπιση, είναι συχνά ο δρόμος που μας οδηγεί από τη συρρίκνωση στην εξέλιξη.

---

Τι είναι ο φόβος και γιατί μας καθηλώνει;

Ο φόβος, από ψυχολογική και νευροβιολογική σκοπιά, είναι μια αντίδραση προστασίας. Το νευρικό σύστημα εντοπίζει κίνδυνο, πραγματικό ή φανταστικό, και ενεργοποιεί ταχύτατα άμυνες. Δεν είναι αδυναμία· είναι ο τρόπος που επιβιώσαμε ως είδος.

Το πρόβλημα εμφανίζεται όταν ο φόβος γίνεται ο βασικός φακός μέσα από τον οποίο διαβάζουμε τη ζωή. Όταν οι καθημερινές δυσκολίες αποκτούν δυσανάλογες διαστάσεις. Όταν ο νους μας χτίζει σενάρια χωρίς να το καταλαβαίνουμε. Όταν η φαντασία μας γίνεται πιο δυνατή από την πραγματικότητα.

Στην ψυχοθεραπεία, βλέπουμε συχνά ότι ο φόβος δεν μας παραλύει επειδή είναι μεγάλος, αλλά επειδή είναι αδιαμόρφωτος. Δεν τον έχουμε επεξεργαστεί. Δεν του έχουμε δώσει νόημα. Δεν τον έχουμε δει με καθαρότητα.

Ο φόβος δεν είναι ο εχθρός. Η άγνοια γύρω από αυτόν είναι.

Η εσωτερική μετατόπιση: Από το “τι φοβάμαι” στο “πώς στέκομαι απέναντί του”

Η αλλαγή ξεκινά με μια απλή, αλλά βαθιά ερώτηση:
Τι σημαίνει για μένα αυτό που φοβάμαι;

Εκεί αρχίζει η λύση.

1. Ονόμασε τον φόβο σου με ακρίβεια

Όσο πιο αόριστο είναι κάτι, τόσο περισσότερο φουσκώνει. Όταν όμως το ονοματίζουμε, όταν το συγκεκριμενοποιούμε, τότε χάνει μέρος της δύναμής του. Η αλήθεια, ειπωμένη καθαρά, έχει πάντα αποτοξινωτική δράση.

2. Ρύθμισε το σώμα σου για να αλλάξει η ματιά σου

Το νευρικό σύστημα λειτουργεί σαν φίλτρο. Ένα σώμα σε ένταση βλέπει παντού απειλές. Ένα σώμα ρυθμισμένο βλέπει λύσεις. Αυτή η μετατόπιση δεν είναι μαγική· είναι νευροβιολογία.
Η ήρεμη αναπνοή, οι παύσεις, ο συντονισμός με μια σταθερή παρουσία – όλα αλλάζουν τον τρόπο που ο εγκέφαλος ερμηνεύει τον κόσμο.

3. Μίλα με κάποιον που μπορεί να σε δει καθαρά

Ένας ψυχολόγος – ψυχοθεραπευτής δεν σου δίνει απαντήσεις έτοιμες. Σου δίνει χώρο. Χώρο να δεις τα πράγματα καθαρά. Χώρο να επιτρέψεις στο σώμα να ηρεμήσει και στη σκέψη να ξεκαθαρίσει.
Πολλές φορές, ο φόβος ξεφουσκώνει μέσα στη σχέση, όχι μέσα στο μυαλό.

4. Κοίτα την προοπτική πέρα από τον φόβο

Ο φόβος δείχνει μόνο ένα δρόμο: αυτόν της αποφυγής.
Η προοπτική, όμως, ανοίγει πολλούς.
• Τι άλλο μπορεί να σημαίνει αυτό που φοβάμαι;
• Ποιες δυνατότητες κρύβει;
• Τι θα συνέβαινε αν το έβλεπα ως ευκαιρία αντί για απειλή;

Εδώ εμφανίζεται η μεγάλη αλλαγή: όχι στα γεγονότα, αλλά στο πώς τα διαβάζουμε.

---

Γιατί η αλλαγή στην οπτική αλλάζει και την ίδια τη ζωή;

Όταν αλλάζει η οπτική μας, αλλάζει και η δράση μας. Και όταν αλλάζει η δράση μας, αλλάζει η ζωή μας.

Ο άνθρωπος που κοιτάζει τη ζωή μέσα από τον φόβο, συστέλλεται. Κλείνεται. Προεξοφλεί τα χειρότερα.
Ο άνθρωπος που κοιτάζει την ίδια ζωή μέσα από την προοπτική, διευρύνεται. Ανοίγει. Επιτρέπει στον εαυτό του να δοκιμάσει.

Στην ψυχοθεραπεία, αυτό το σημείο μεταμόρφωσης είναι συχνά συγκινητικό. Το βλέπεις στα μάτια: μια κουρασμένη ψυχή που για χρόνια πίστευε ότι η ζωή της είναι περιορισμένη, ξαφνικά διακρίνει ένα μικρό, αλλά καθαρό, «παράθυρο». Και από εκεί περνάει φως.

---

Μικρές αλλαγές, μεγάλα αποτελέσματα

Δεν χρειάζεται να αλλάξουμε ολόκληρη τη ζωή μας για να αλλάξει η ζωή μας.
Μερικές μικρές κινήσεις, με σταθερότητα και πρόθεση, αρκούν:

• Μια πιο αργή αναπνοή όταν νιώθουμε πίεση.
• Δύο λεπτά παύσης πριν αντιδράσουμε.
• Μια καθαρή κουβέντα με έναν άνθρωπο που εμπιστευόμαστε.
• Η αποδοχή ότι δεν μπορούμε να ελέγξουμε τα πάντα.
• Η επιλογή να δούμε μια δυσκολία ως πιθανότητα και όχι ως καταδίκη.

Αυτές οι μικρές μετατοπίσεις δημιουργούν νέα μονοπάτια στο νευρικό σύστημα, νέα νοήματα στον νου, νέα δύναμη στην ψυχή.

---

Συμπέρασμα: Η ζωή αλλάζει όταν αλλάζει το βλέμμα μας

Ο φόβος είναι μέρος της ανθρώπινης ύπαρξης. Δεν πρόκειται να εξαφανιστεί. Αλλά μπορούμε να μάθουμε να στεκόμαστε αλλιώς απέναντί του. Να τον βλέπουμε, να τον κατανοούμε, να τον ξεπερνάμε. Όταν η οπτική μας μετατοπίζεται, η ζωή ανοίγει. Και τότε, εκεί που κάποτε βλέπαμε μόνο εμπόδια, αρχίζουμε να βλέπουμε πιθανότητες.

Αυτό δεν είναι απλώς ψυχολογική θεωρία· είναι βαθιά ανθρώπινη αλήθεια.
Και πολλές φορές, η αρχή αυτής της αλλαγής συμβαίνει στην ασφαλή παρουσία ενός ψυχολόγου / ψυχοθεραπευτή, μέσα σε έναν χώρο που επιτρέπει να ξαναβρούμε τον εαυτό μας.

Η ζωή γίνεται πιο ανοιχτή όταν το βλέμμα μας γίνεται πιο αληθινό. Και οι πιθανότητες που γεννιούνται μέσα από αυτή την αληθινή ματιά μπορούν, πράγματι, να μας οδηγήσουν σε μια ζωή πιο ελεύθερη, πιο ουσιαστική, πιο ελπιδοφόρα.