Η μικρή πόλη που «γεννήθηκε» το δολάριο και δεν δέχεται... δολάρια

Πριν γίνει το παγκόσμιο νόμισμα-σύμβολο ισχύος, το δολάριο είχε μια απροσδόκητη αφετηρία: τη μικρή βοημική πόλη Γιάχιμοβ. Σήμερα αριθμεί μόλις 2.300 κατοίκους, δεν έχει ούτε τράπεζες και… ούτε καν δέχεται δολάρια, παρότι αποτελεί την κοιτίδα τους.

Ακόμη και οι ντόπιοι αγνοούν τη βαρύτητα της πόλης τους. Καμία πινακίδα, κανένα μνημείο δεν υπενθυμίζει ότι εδώ γεννήθηκε το νόμισμα που κυριαρχεί στον πλανήτη. Ο ξεναγός Γιαν Φραντσοβίτς στο Μουσείο του Βασιλικού Νομισματοκοπείου το λέει χαριτολογώντας: «Δολάρια δεν δεχόμαστε, μόνο κορόνες, ευρώ ή καμιά φορά ρούβλια».

Δολάριο: Από ένα μικρό φαράγγι… στο διεθνές εμπόριο

Η ιστορία αρχίζει το 1516 όταν ο κόμης Ιερώνυμος Σλικ ίδρυσε την πόλη Joachimsthal (κοιλάδα του Ιωακείμ). Τέσσερα χρόνια αργότερα έλαβε άδεια να κόψει νόμισμα. Έτσι γεννήθηκε το Joachimsthaler, που σύντομα μίκρυνε σε τάλερ, το οποίο στα αγγλικά έδωσε τη λέξη dollar.

Το τάλερ ήταν καλοζυγισμένο, αξιόπιστο και κυκλοφόρησε μαζικά. Μέχρι τα μέσα του 16ου αιώνα, 12 εκατομμύρια τάλερ είχαν γεμίσει την Ευρώπη, καθιστώντας τη Γιάχιμοβ το μεγαλύτερο μεταλλευτικό κέντρο της ηπείρου με 1.000 ορυχεία και 8.000 εργάτες.

 

Το νόμισμα ταξίδεψε και άλλαξε μορφή: tallar, daler, tallero, talár, τάλιρο, μια αλυσίδα ονομασιών που κράτησε μέχρι τον 20ό αιώνα.

Πώς το τάλερ μετατράπηκε σε αμερικανικό δολάριο

Οι Ολλανδοί άποικοι μετέφεραν στη Νέα Ολλανδία τον leeuwendaler (lion dollar). Από το «daler» προέκυψε το «dollar», όρος που σύντομα χρησιμοποιήθηκε για όλα τα ασημένια ισοβαρή νομίσματα, ακόμη και για το ισπανικό piece of eight.

Το 1792 το δολάριο καθιερώθηκε ως επίσημο νόμισμα των ΗΠΑ, την ίδια χρονιά που κόπηκε και το πρώτο penny.

Η σκοτεινή ιστορία πίσω από τα ορυχεία

Όταν το ασήμι εξαντλήθηκε, οι μεταλλωρύχοι εντόπισαν μια άγνωστη μαύρη ουσία, τον ουρανινίτη. Προκαλούσε μυστηριώδεις και συχνά θανατηφόρες ασθένειες. Το 1898 η Μαρί Κιουρί ανακάλυψε από αυτά τα πετρώματα ράδιο και πολώνιο, ανοίγοντας, χωρίς να το ξέρει, τον δρόμο για την πυρηνική εποχή.

Στη ναζιστική περίοδο έγιναν πειράματα για αντιδραστήρα, ενώ ο Οπενχάιμερ βασίστηκε στην ουρανινίτη της περιοχής για τις μελέτες του. Μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, τα ορυχεία μετατράπηκαν σε σοβιετικά γκούλαγκ. Από το 1949 έως το 1964, 50.000 κρατούμενοι εξαναγκάστηκαν να εξορύξουν ουράνιο για το σοβιετικό πυρηνικό πρόγραμμα.