του Κωνσταντίνου Β. Τερψίδη
Το Αρχοντικό Μέτσοβο γιόρτασε την Απελευθέρωσή και τίμησε τους Ήρωές του.
«Παιδιά μου, ο πόλεμος για σας περνάει θριαμβευτής των αδίκων, ο πόλεμος δεν είν΄ εκδικητής, είναι ο θυμός της άνοιξης και της δημιουργίας. Η Ελλάδα είναι στεφανωμένη με δάφνες και κρίνα της νίκης. Παντοδύναμος την έπλασε τεχνίτης. Η δόξα, το καμάρι της. Η αλήθεια είναι δική της. Κι΄ αν είναι και στον πόλεμο μέσα, η ζωή θυσία, ο τάφος είναι πέρασμα προς την Αθανασία!». Κωστής Παλαμάς
Εκεί στα ψηλά αετόκορφα βουνά της Ηπείρου, όπου «η πέτρα ραγίζει αλλά ο άνθρωπος δε ραγίζει» (κιάτρα κριάπα όμλου νου κριάπα) και οι υπερήφανοι Βλάχοι κάτοικοί τους τη «μνήμη δεν την έχουν πίσω αλλά μπροστά στο κεφάλι» (μίντι λα μίντι νου τι άμου νιπόιου κε τι αμ ντινίντι), στο Πατριαρχικό Μέτσοβο, το ντυμένο στην πανέμορφη πολύχρωμη φθινοπωρινή του ομορφιά, και του οποίου οι κάτοικοι ακράδαντα πιστεύουν ότι «ο Θεός είναι ψηλά, μα βλέπει χαμηλά» (ντουμιτζάλου ιάστι ανάλτου, μια βιάντι χαμλά), το τετραήμερο από 30/10 έως 2/11/2025 τιμήθηκε, όπως αρμόζει με κάθε μεγαλοπρέπεια και αρχοντιά, η Απελευθέρωση από τον Οθωμανικό ζυγό στις 31 Οκτωβρίου 1912, κατά τη διάρκεια του Α’ Βαλκανικού Πολέμου. Φορώντας τα γιορτινά τους μικροί και μεγάλοι, ένστολοι, γυναίκες και παιδιά, ξαναγύρισαν τον τροχό της ιστορίας διότι «ρόδα που γυρίζει σκουριά δεν πιάνει» (τροχό τσι στουάρνου σκουργιάουα ντου ακάτσου). Πήραν το πολύτιμο υφάδι του αργαλειού της ένδοξης ιστορίας τους, το βαμμένο με αίμα, στο οποίο με θυσίες και αγώνες οι πρόγονοί τους χτύπησαν τα χτένια του αγώνα τους, το κράτησαν ακλόνητο με τα μιτάρια της πίστεώς τους, κι έμαθαν στα παιδιά τους την τέχνη της σαΐτας, πώς να περνούν την ιστορία μέσα από το στημόνι της μνήμης. Τα δίδαξαν με την αγέρωχη στάση τους την ιστορία και τη γλώσσα των προγόνων τους, οι οποίοι ήταν αυτοί που φρόντιζαν τα πρόβατα της ψυχής τους, προκειμένου να έχουν πλούσιο μαλλί για κουρά, τσουβάλιασμα και πλύσιμο στο ποτάμι μαζί με «το ανακατωμένο νερό που φέρνει κούτσουρα» (απα μιντίτα μπούτσιν αντούτσι).
Οι Μετσοβίτισσες γυναίκες είναι οι μέλισσες του σπιτιού (μιγκιάρι ιάστι αλκίνα κασιλιέ). Ήταν οι πρόγονές τους αυτές οι οποίες έγνεθαν με τη ρόκα και το αδράχτι το νήμα της ιστορίας τους, αυτές που το ξέπλυναν με τον ίδρωτα τους, το έβαφαν με το αίμα των παιδιών και των ανδρών τους αλλά και με καρυδότσουφλα, λουλάκια και κρεμμύδια. Ήταν αυτές οι μοναδικές υφάντρες της ιστορίας του τόπου τους, οι οποίες «ως άλλες Πηνελόπες με τους οχτρούς γύρω, και σιμά τους χαροκόπους υφαίναν και ξεϋφαίναν το γνέμα της πίστεως και της αγάπης», όχι επαγγελματικά αλλά με έρωτα προς την «αόρατη ορατή τέχνη τους». Μετά τον κόπο της ημέρας κάθονταν για ξεκούραση! στον αργαλειό τους για να υφάνουν τους καημούς και τα όνειρα, χτυπώντας με πείσμα και υπομονή τα ποδαρικά του και κρατώντας με δύναμη την ξίγκλα, για να διατηρεί κατάγερο και τεντωμένο στους αιώνες το ολοζώντανο χρωματιστό υφαντό της ιστορίας τους, όπως αυτή η ιστορική και σημαντική ημέρα η οποία σηματοδότησε το τέλος της Οθωμανικής σκλαβιάς τεσσάρων αιώνων και την ένταξη της ορεινής πολιτείας της Ηπείρου στον εθνικό κορμό. Ήταν η προγιαγιά Ελένη Δασούλα αυτή που από τις κάλτσες που έπλεξε στον σύντεκνο ήρωα Κρητικό Καπετάν Κλειδί σαν δώρο, ο οποίος για τον πόθο της ελευθερίας βάφτισε το παιδί της Ελευθέριο, τον γνώρισε όταν τον περνούσαν σκεπασμένο με την τσόχινη κάπα του στο νεκροφορείο μπροστά από το σπίτι της, μετά τη μάχη στον Προφήτη Ηλία, την ώρα που ο Ναζίρης κτυπούσε χαρμόσυνα την καμπάνα του μεγαλόπρεπου Αβερώφειου κωδωνοστασἰου της Αγίας Παρασκευής. Ήταν οι Μετσοβίτισσες αυτές που στο ημίφωτο κελάρι του αργαλειού, λόγω των μικρών παραθύρων, για προστασία από την βαρυχειμωνιά, «έβγαζαν τα μτια τους» για να υφάνουν, να πλέξουν, να κεντήσουν και πολλές φορές να βγάλουν με αυτή την απερίγραπτη τέχνη τους την πολυπόθητη προίκα τους, φέρνοντας παράλληλα «βόλτα» το σπιτικό τους. Αυτή η ταλαιπωρία των ματιών της Ηπειρώτισσας, δικαιολογεί και την παρουσία τόσων Ιερών Ναών αφιερωμένων στην Αγία Παρασκευή, την προστάτιδα των οφθαλμών μας. Ήταν όμως κι αυτέ, οι πιστές υφάντρες οι οποίες καθόταν οκλαδόν στο πάτωμα με τις αφράτες μπάλες μαλλιού στο πλάι και έγνεθαν με τη ρόκα και το αδράχτι της το νήμα, τραγουδώντας τον έρωτά τους :
Eγώ το φάδι θα γενώ κι εκείνος το στημόνι,
που να μπλεχτεί μες στο πανί και πια να μη γλιτώνει.
Τάκου και σε λίγο φτάνει
για φιλί και για στεφάνι.
Πέτα, σαΐτα μου γοργή, χτύπα, χρυσό μου χτένι,
η ατέλειωτη Σαρακοστή μερόνυχτο να γένει.
Αράου νου στουάρνα ντιναπόι. (Το ποτάμι δεν γυρίζει πίσω)
Για άλλη μια χρονιά οι Μετσοβίτες, που το «αίμα τους νερό δεν γίνεται», (σιντζι, απου νού σ-ανταρα), έριξαν στο μαντάνι και τη νεροτριβή, το υφαντό της ιστορίας τους, προκειμένου να το ξεπλύνουν από τις βρωμιές εκείνων που το ποδοπατούν αγνοώντας την αξία του και να το παραδώσουν στα παιδιά τους ζωντανό και πεντακάθαρο.
Το γνωρίζουν, το εισέπραξαν για άλλη μία φορά στο πρόσφατο προσκύνημά τους την 29η Οκτωβρίου 2025, με τον συμπατριώτη τους ομότιμο καθηγητή του Α.Π.Θ. και Άρχοντα Ιερομνήμονα της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας κ. Μιχαήλ Τρίτο, στο Πάνσεπτον Φανάριον, έχοντας στο πλευρό τους τον Οικουμενικό Πατριάρχη τους κ.κ. Βαρθολομαίο, ο οποίος αγωνίζεται, γνωρίζει, σέβεται και δεν ξεχνά. Πάντα αναγνωρίζει και ομολογεί και τις θυσίες και την προσφορά τους. Ήταν αυτός ο οποίος κατά την αντιφώνησή Του στο Πάνσεπτον Φανάριον προς τους επίσης προσκυνητάς της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Πολιτιστικών Συλλόγων Βλάχων, μίλησε με θερμά λόγια για τους Βλάχους και την πολύπλευρη συμβολή τους στην πνευματική και ηθική ανύψωση του Γένους, αλλά και για την προσφορά τους στη Μεγάλη του Χριστού Εκκλησία. «η οποία καμαρώνει διότι γνωρίζει ότι οι Βλάχοι με τους Μεγάλους Ευεργέτες τους είναι ένα αναπόσπαστο κομμάτι του Ελληνισμού με υψηλό Εθνικό και Πατριαρχικό φρόνημα» (25/4/2013). Αβέρωφ, Αρσάκης, Δουμπαίοι, Ζαππαίοι, Ποστολάκας, Σιναίοι, Στουρνάρας, Τοσιτσαίοι κι άλλοι επιφανείς: Σταύρου, Μαύρος (Σβάρτς), Βούλγαρης, Κωλέττης είναι μερικοί απ΄ αυτούς μαζί με πάμπολλους άλλους. Δεν είναι καθόλου τυχαίο το γεγονός ότι, το Οικουμενικό Πατριαρχείο κατά την κρίσιμη αυτή περίοδο είχε επιλέξει ως Πατριαρχικό Έξαρχο Μετσόβου τον τολμηρό Χαλκίτη, τον ικανότατο μακαριστό Μετσοβίτη Ιερόθεο Σταύρου. Κατά την περίοδο 1924-1928 κατά την οποία η Εξαρχία Μετσόβου έγινε Μητρόπολη, εξέλεξε τον επίσης ικανότατο από Γάνου και Χώρας κυρό Τιμόθεο Λάμνη, έναν από τους αρίστους Αρχιερείς του κλίματος του Οικουμενικού Πατριαρχείου.
Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Ιωακείμ ο Γ΄ ο Μεγαλοπρεπής, εξάλλου, ο οποίος είλκυε την καταγωγή του από το βλαχόφωνο Κρούσοβο της Βόρειας Μακεδονίας, «Ὁ διὰ παντὸς τοῦ βίου αὐτοῦ φιλοπόνως ἐργασάμενος ὅπου ἐκλήθη νὰ διακονήση τὰ δοθέντα αὐτῷ τάλαντα καὶ νὰ προσαγάγη τῷ Δεσπότη Χριστῷ καὶ τὴ Μητρὶ Ἐκκλησία πλείστους ὅσους ἀγαθοὺς καρπούς» (Χαιρετισμός της Α.Θ.Π. προς το Συνέδριο με θέμα: «Ιωακείμ Γ΄ ο Μεγαλοπρεπής ο από Θεσσαλονίκης Πατριάρχης. Θεσσαλονίκη 25/10/2014), όχι μόνο ομιλούσε το βλάχικο ιδίωμα, αλλά ήταν αυτός ο οποίος πρωτοστάτησε στον αγώνα εναντίον της προπαγάνδας, που με ανέντιμες μεθόδους προσπάθησε να αλώσει την ελληνική εθνική συνείδηση των Βλάχων της Βαλκανικής. Συγκεκριμένα, εξαπέλυσε τέσσερις ιστορικές εγκυκλίους προς τους Αρχιερείς και τους χριστιανούς της Μακεδονίας και της Ηπείρου σχετικές με τη στάση που πρέπει να κρατήσουν στο Κουτσοβλαχικό Ζήτημα. Σε όλες τις επιστολές του, υπεραμύνεται της ελληνικότητας των Βλάχων της Βαλκανικής και αποκλείει κάθε σκέψη εισαγωγής της ρουμανικής γλώσσας στη λατρεία σε περιοχές που κατοικούνται από Βλάχους.
Να τονίσουμε ότι «τα βλάχικα, τα οποία πλούτυναν το παρών κείμενο, ΔΕΝ είναι διάλεκτος της ρουμανικής γλώσσας… Οι ειδικοί γλωσσολόγοι θεωρούν ότι τα βλάχικα είναι μία από τις τέσσερις ρομανικές, δηλαδή νεολατινικές, γλώσσες της Βαλκανικής λατινικής που ομιλούνταν στην Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία … Ο Βλάχος και φτωχός να είναι πάλι σαν τσέλιγκας θα μυρίζει (Aρμάνλου σ’ οάρφαν’ σ’ χίμπα τουτ’ πρι τσέλνικ’ βα σ’ ου αντούκα). Τα βλάχικα που ομιλούνται υπερήφανα από τους Μετσοβίτες κι άλλους Έλληνες μέχρι σήμερα, δεν είναι ούτε ξένη ούτε μειονοτική γλώσσα. Είναι μια άλλη, προφορική ασφαλώς γλώσσα, και συνιστούν στοιχείο της υπερχιλιετούς προφορικής πολιτισμικής κληρονομιάς της ελληνικής πατρίδος μας». Ήταν αυτοί οι Βλάχοι οι οποίοι τραγουδούσαν για την επτάλοφο Μοσχόπολή τους, λες και τραγουδούσαν για την επίσης Επτάλοφο Κωνσταντινούπολή τους:
Μοσχοπόλεα
Πίστι σιιάπτι ουάχτι ανάλτι
σι πίστι σιιάσι βέλιουρι άλτι,
κου α λέι νίλι ντι παλάτι
μάτσι ντι μαρμάρου νλκιγκάτι.
Κου γκαρντίνι ντι τρανταφίλι
ντι ζαμπίλι σι καραμφίλι,
κά ικουάνα ράιουλουι
κουμ νου ι ντάτα α γκράιουλουι.
Κά τσι ού κ΄ντι, σι κά τσί σπούνου
μουσιουτι αλιέι ντιπριούνα, …
(μετάφραση)
Μοσχόπολις
Πάνω σε επτά λόφους ψηλούς
και πάνω σε έξι κοιλάδες άλλες,
με ,αχ!..τα χίλια της παλάτια,
μόνο στο μάρμαρο πηγμένα.
Με κήπους από τριαντάφυλλα,
από ζουμπούλια και γαρίφαλα
σαν εικόνα παραδείσου.
Όπως δεν έχει δοθεί τέτοια υμνολογία
σαν την τραγουδάνε και σαν αφηγούνται
τις ομορφιές της ολοένα…
Περισσότερα στο fosfanariou.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
ΤΑ ΣΧΟΛΙΑ ΑΝΑΡΤΩΝΤΑΙ ME ΜΙΚΡΗ ΚΑΘΥΣΤΕΡΗΣΗ ΚΑΙ ΚΑΤΟΠΙΝ ΕΛΕΓΧΟΥ