Επιστροφή στα μετρητά: Η ζωή χωρίς λεφτά στην τσέπη δεν είναι η ουτοπία που ήλπιζε η Σουηδία

Το 2018 ένας πρώην υποδιοικητής της κεντρικής τράπεζας της Σουηδίας προέβλεψε ότι μέχρι το 2025 η χώρα θα είναι πιθανότατα χωρίς μετρητά.

Επτά χρόνια μετά, η πρόβλεψη αυτή αποδείχθηκε λίγο πολύ αληθινή. Μόλις μία στις 10 αγορές πραγματοποιούνται με μετρητά και η κάρτα είναι η πιο συνηθισμένη μορφή πληρωμής, ακολουθούμενη από το σουηδικό σύστημα πληρωμών μέσω κινητού Swish, το οποίο ξεκίνησε από έξι τράπεζες το 2012 και είναι πλέον πανταχού παρόν. Άλλες υπηρεσίες πληρωμών μέσω κινητού τηλεφώνου αναπτύσσονται επίσης γρήγορα.

Στην πραγματικότητα, σύμφωνα με την ετήσια έκθεση της κεντρικής τράπεζας για τις πληρωμές, που δημοσιεύθηκε αυτόν τον μήνα, η Σουηδία και η Νορβηγία έχουν τη χαμηλότερη ποσότητα μετρητών σε κυκλοφορία, ως ποσοστό του ΑΕΠ, στον κόσμο.

Όμως, στο σημερινό πλαίσιο, με τον πόλεμο στην Ευρώπη, την απρόβλεπτη κατάσταση στις ΗΠΑ και τον φόβο των ρωσικών υβριδικών επιθέσεων να αποτελεί σχεδόν μέρος της καθημερινής ζωής στη Σουηδία, η ζωή χωρίς μετρητά δεν αποδεικνύεται η ουτοπία που ίσως κάποτε υποσχόταν να είναι, σημειώνει σε δημοσίευμά του ο βρετανικός Guardian.

«Είναι τέτοια η αντιληπτή σοβαρότητα της κατάστασης που οι Αρχές προσπαθούν να ενθαρρύνουν τους πολίτες να διατηρούν και να χρησιμοποιούν μετρητά στο όνομα της πολιτικής άμυνας», συνεχίζει. Τον Νοέμβριο, το υπουργείο Άμυνας έστειλε σε κάθε σπίτι ένα φυλλάδιο με τίτλο «Αν έρθει κρίση ή πόλεμος», το οποίο συμβούλευε τους πολίτες να χρησιμοποιούν τακτικά μετρητά και να διατηρούν ελάχιστο απόθεμα μιας εβδομάδας σε νομίσματα για να «ενισχύσουν την ετοιμότητα».

Στην έκθεσή της, η κεντρική τράπεζα αναφέρει: «Πρέπει να ληφθούν μέτρα για την ενίσχυση της ετοιμότητας και τη μείωση του αποκλεισμού, ώστε όλοι να μπορούν να πληρώσουν, ακόμη και σε περίπτωση κρίσης ή πολέμου». Για χρόνια, λέει, η αποτελεσματικότητα ήταν η προτεραιότητα για τις πληρωμές, αλλά τώρα η ασφάλεια και η προσβασιμότητα «είναι τουλάχιστον εξίσου σημαντικές».

Τον Δεκέμβριο, η κυβέρνηση δημοσίευσε τα πορίσματα μιας έρευνας που πρότεινε να απαιτείται από ορισμένους δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς να δέχονται μετρητά – μια σύσταση που η κεντρική τράπεζα λέει ότι οι Αρχές πρέπει να εφαρμόσουν.

Τα τελευταία χρόνια η κεντρική τράπεζα εργάζεται πάνω στο δικό της ψηφιακό νόμισμα, την «e-krona», καθώς τα μετρητά μειώνονται. Όμως το έργο τερματίστηκε πριν από δύο χρόνια και η τράπεζα επικεντρώνεται πλέον στην παρακολούθηση της παγκόσμιας ανάπτυξης των ψηφιακών νομισμάτων.

Η Σουηδία δεν είναι η μόνη σκανδιναβική χώρα που υπαναχωρεί από τα σχέδια για μια κοινωνία χωρίς μετρητά. Πέρυσι η Νορβηγία, η οποία διαθέτει ένα δημοφιλές ισοδύναμο του Swish που ονομάζεται Vipps MobilePay, έφερε νομοθεσία που σημαίνει ότι οι έμποροι λιανικής πώλησης μπορούν να τιμωρούνται με πρόστιμα ή κυρώσεις εάν δεν δέχονται μετρητά. Η κυβέρνηση συνέστησε επίσης στους πολίτες «να διατηρούν κάποια μετρητά στο χέρι λόγω των τρωτών σημείων των ψηφιακών λύσεων πληρωμών σε κυβερνοεπιθέσεις».

Η πρώην υπουργός Δικαιοσύνης και Εκτάκτων Αναγκών της Νορβηγίας, Emilie Mehl, το έθεσε με σαφήνεια: «Εάν κανείς δεν πληρώνει με μετρητά και κανείς δεν δέχεται μετρητά, τα μετρητά δεν θα αποτελούν πλέον πραγματική λύση έκτακτης ανάγκης όταν η κρίση θα έχει φτάσει στο κατώφλι μας».

Σε τελική ανάλυση, όσον αφορά τον σχεδιασμό έκτακτης ανάγκης, οι δύο κοινωνίες του κόσμου με την μεγαλύτερη έλλειψη μετρητών εξακολουθούν να βασίζονται στα μετρητά.