Σαμ Πέκινπα: Ο «αιματοβαμμένος σκηνοθέτης» της «Άγριας Συμμορίας» που απεχθανόταν το Χόλιγουντ

Είχε το παρατσούκλι του «αιματοβαμμένου σκηνοθέτη», ενώ είχε χαρακτηριστεί από την ευρωπαϊκή κριτική, που τον αποθέωσε, ως «ποιητής της βίας» ή «καταραμένος σκηνοθέτης», ενώ όσοι τον γνώρισαν είχαν να λένε για τον εκρηκτικό, αυτοκαταστροφικό χαρακτήρα του.

Έτοιμος πάντα για καυγά, κατά κύριο λόγο με τους παραγωγούς και τους συνεργάτες του στα κινηματογραφικά πλατό, με βρωμόστομα και με εμμονές, που έφταναν στα όρια της μανιοκατάθλιψης, ενώ το αλκοόλ και τα ναρκωτικά άλλες φορές τον ηρεμούσαν και άλλες «τροφοδοτούσαν» τον περιβόητο χαρακτήρα του, που ακόμη προκαλεί ανατριχίλες στα σαλόνια του Χόλιγουντ - εκεί που θέλουν πλέον μόνο πειθήνιους σκηνοθέτες.

Ο Σαμ Πέκινπα, που έζησε μία μυθιστορηματική ζωή, είναι μία τρομερή περίπτωση του κινηματογράφου, ένας μέγας αιρετικός, ένας επαναστάτης, γυρίζοντας κυρίως ταινίες ύμνους στη βία, ενώ οι αντιήρωές ή ήρωές του δεν συμβιβάζονταν με τα κυρίαρχα ρεύματα, ήταν σύμβολα αντικομφορμισμού και μιας ριζωμένης βαθιά πεποίθησης για δικαιοσύνη.

Είναι όμως και ο δημιουργός του αριστουργηματικού και κλασικού σήμερα γουέστερν «Η Άγρια Συμμορία», μίας ταινίας που για πολλούς έβαλε την ταφόπλακα στο «κλασικό γουέστερν», με τα τελευταία του πλάνα να συμβολίζουν το τέλος μίας εποχής, να μένουν χαραγμένα για πάντα στη μνήμη των σινεφίλ.

Ο Σαμ Πέκινπα, που πέθανε πριν 40 χρόνια (28 Δεκεμβρίου του 1984) κι ενώ ετοιμαζόταν να γυρίσει ακόμη ένα γουέστερν, έζησε μυθιστορηματικά, ενώνοντας την Άγρια Δύση των καουμπόι και των πιστολάδων με τη μορφοποίηση των Ηνωμένων Πολιτειών, όπως την ξέρουμε και σήμερα, ενώ θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και ως ο «Μπουκόφσκι του κινηματογράφου».

Ινδιάνικο αίμα

Ο Ντέιβιντ Σάμιουελ Πέκινπα, γεννήθηκε στις 21 Φεβρουαρίου του 1925 στο Φρέσνο της Καλιφόρνιας, από τον Ντέιβιντ Έντουαρντ και την Φερν Λουίζ, ενώ είχε και έναν μεγαλύτερο αδελφό. Η οικογένειά του, που μετανάστευσε στην Αμερική τον 19ο αιώνα, κρατούσε από γερμανική καταγωγή αν και ο ίδιος προτιμούσε να λέει ότι τρέχει ινδιάνικο αίμα στις φλέβες του, κάτι που δεν εξακριβώθηκε ποτέ. Ατίθασος χαρακτήρας, πέρασε πολύ χρόνο από τη νεανική του ζωή ως καουμπόι στο ράντσο του παππού του, «κοπανώντας την» από τα μαθήματα. Αν και από ευυπόληπτη οικογένεια, αυτός έμπλεκε συνεχώς σε καβγάδες και για το λόγο αυτό τον έστειλαν σε στρατιωτική σχολή. Το 1943 κι ενώ ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος ήταν σε εξέλιξη, θα καταταγεί στους πεζοναύτες. Αν και δεν θα εμπλακεί σε πολεμικές επιχειρήσεις, υπήρξε μάρτυρας ακραίων περιστατικών ανάμεσα σε Κινέζους και Ιάπωνες στρατιώτες. Μία ιστορία που θα τον επηρέαζε αποφασιστικά στη ζωή του και την καλλιτεχνική του πορεία.

Από το θέατρο στην τηλεόραση και τους καυγάδες

Γυρίζοντας στην πατρίδα, η δημιουργικότητά του θα βρει διέξοδο στη σκηνοθεσία, όταν γράφτηκε στο Κρατικό Κολέγιο του Φρέσνο για θεατρικές σπουδές, έπειτα από παρότρυνση της τότε πρώτης γυναίκας του Μαρί Σέλαντ (O Πέκινπα παντρεύτηκε πέντε φορές). Μετά την αποφοίτησή του το 1948, θα εγγραφεί για μεταπτυχιακές σπουδές και θα αναλάβει τη σκηνοθεσία σε ένα περιφερειακό θέατρο, μέχρι που θα στραφεί προς την τηλεόραση, προκειμένου να πάρει εμπειρίες, που θα τον φέρουν κοντά στον κινηματογράφο. Από τότε ξεκίνησε και τους καβγάδες του με τους παραγωγούς και όσους έμπαιναν εμπόδιο στις ιδέες του.

Μέντορας ο Ντον Σίγκελ

Το 1954, ο Πέκινπα θα έχει την τύχη να προσληφθεί ως βοηθός του σκηνοθέτη Ντον Σίγκελ, για το φιλμ νουάρ «Riot in Cell Block 11», ενώ η συνεργασία τους θα συνεχιστεί για ακόμη τέσσερις ακόμη ταινίες. Ο Πέκινπα θα βρει τον μέντορά του στο πρόσωπο του Σίγκελ, ο οποίος επηρέασε αρκετούς σκηνοθέτες, μεταξύ των οποίων και τον Κλιντ Ίστγουντ.

Αλκοόλ και ναρκωτικά

Ο Πέκινπα, όμως, είχε μπει για τα καλά και στο τούνελ του αλκοολισμού και των ναρκωτικών. Δύο εξαρτήσεις που γνώρισε, όπως λένε, από την εποχή που ήταν στην Κίνα και τα μάτια του είδαν τη φρίκη. Μάλιστα, κάποιοι υποστήριξαν ότι έπασχε από μανιοκατάθλιψη, που τον οδήγησε σε παρανοϊκές φαντασιώσεις - ακόμη και ότι ο Στιβ ΜακΚουίν σχεδίαζε να τον σκοτώσει! Στην τελευταία δεκαετία της ζωής του θα βυθιστεί ακόμη περισσότερο στα ναρκωτικά και το αλκοόλ, κάτι που θα επηρεάσει και τις ταινίες του. Άλλο που δεν ήθελαν και οι παραγωγοί, τους οποίους μισούσε πραγματικά και αυτοί βρήκαν την ευκαιρία να τον περιθωριοποιήσουν.



Γουέστερν...

Έπειτα από μία τηλεοπτική περίοδο, με τη σειρά «The Westerner», με πρωταγωνιστή τον Μπράιαν Κιθ, θα καταξιωθεί και θα επαινεθεί ιδιαίτερα για την απεικόνιση της βίας και την ευφάνταστη σκηνοθεσία του και θα πάρει την πρώτη δουλειά στον κινηματογράφο, γυρίζοντας το 1961 το ενδιαφέρον γουέστερν περιπλάνησης «The Deadly Companions», με πρωταγωνιστικό ζευγάρι τον Μπράιαν Κιθ και την Μορίν Ο'Χάρα. Τον επόμενο χρόνο θα σκηνοθετήσει το έξοχο γουέστερν «Ride the High Country», βάζοντάς μας στο δικό του κινηματογραφικό σύμπαν, καθώς αρχίζει να μιλάει για τις εποχές που αλλάζουν. Πρωταγωνιστούν δυο θρύλοι του γουέστερν, οι Ράντολφ Σκοτ και Τζόελ ΜακΡία, υποδυομένους δυο απόμαχους πιστολάδες που έχουν ξεπέσει, αλλά θέλουν να ζήσουν την τελευταία τους περιπέτεια.

Και πάλι γουέστερν

Το 1965 θα γυρίσει το γουέστερν «Η Ταξιαρχία των Εκδικητών», με τον Τσάρλτον Ίστον να υποδύεται έναν αξιωματικό του ιππικού, που κυνηγά, με τους αμφιλεγόμενους στρατιώτες του μία ομάδα ινδιάνων και του γίνεται έμμονη ιδέα της εκδίκησης. Από τα τα καλύτερα φιλμ του Ίστον, που είχε δίπλα του Ρίτσαρντ Χάρις, Τζέιμς Κόμπερν, Ουόρεν Όουτς και Μπεν Τζόνσον. Την ίδια χρονιά θα παρουσιάσει και το αδιάφορο «Οι Γενναίοι Ανοίγουν τον Δρόμο», με τον Τζέιμς Κάαν στα νιάτα του. Το 1973 θα γυρίσει με τον Στιβ ΜακΚουίν το μοντέρνο γουέστερν «Ριψοκίνδυνος Καβαλάρης» και την επόμενη χρονιά το κλασικό γουέστερν «Η Μεγάλη Μονομαχία» με πρωταγωνιστές τους Τζέιμς Κόμπερν και Κρις Κριστόφερσον.

Άγρια Συμμορία

Λίγο πριν μπει το 1970, ο Πέκινπα θα παρουσιάσει την ταινία της ζωής του, την περίφημη «Άγρια Συμμορία», που σόκαρε κοινό και κριτικούς στην εποχή της και παρότι είχαν κατακρεουργήσει στο μοντάζ οι παραγωγοί του στούντιο, με τους οποίους είχε σκοτωθεί κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων. Η χορταστική ιστορία περιγράφει τις τελευταίες ημέρες μίας ασύλληπτης συμμορίας, που συνειδητοποιεί ότι έχει περάσει η μπογιά της και για να ξεφύγει βρίσκει καταφύγιο στο επαναστατημένο Μεξικό, κάνοντας δουλειές με τον διεφθαρμένο στρατηγό Μαπάτσε.



Αντρική φιλία

Ο Πέκινπα απογειώνει το υπέροχο σενάριο, κάνοντας μία αντρική ταινία, που υμνεί τη φιλία, με τον αρχηγό της συμμορίας να τη συνοψίζει λέγοντας «όταν συντάσσεσαι με κάποιον μένεις μαζί του μέχρι το τέλος, αλλιώς δεν διαφέρεις από τα ζώα», σε μία καθοριστική στιγμή της ταινίας, για την τύχη της συμμορίας, καθώς διαλέγουν να τραβήξουν προς το θάνατο, παρά να διαφύγουν με γεμάτες τις τσέπες. Επίσης, βάζει στο στόχαστρο τη νέα θρησκεία, δηλαδή το χρήμα, αλλά και όλους αυτούς που έπεσαν σαν κοράκια πάνω στους δημόσιους πόρους και χώρους. Απίστευτη ατμόσφαιρα, αριστοτεχνικά κλιμακούμενη ένταση, πλήθος υπέροχων βίαιων και μη σεκάνς. Μνημειώδεις οι χορογραφούμενες σκηνές αιματοχυσιών, με τη φημισμένη αργή κίνηση να διακόπτει τον παροξυσμό της βίας. Ο Πέκινπα κομματιάζει τη νεοσυντηρητική στροφή των ΗΠΑ, με την «ηθική» και τις αξίες του πατριωτισμού που πρέσβευε ο νεοεκλεγείς Νίξον, αλλά και η άρχουσα τάξη που αισθανόταν, μετά το θυελλώδες 1968 και πάλι δυνατή, έτοιμη να βγάλει ακόμη περισσότερα κέρδη, στο όνομα της «ελευθερίας» και της «δημοκρατίας».

Ρεσιτάλ ερμηνειών

Άξιοι θαυμασμού οι πρωταγωνιστές αλλά και συμπρωταγωνιστές, που δίνουν αυτό το κάτι παραπάνω ακολουθώντας με προσήλωση την μπαγκέτα του μαέστρου Πέκινπα. Ο Γουίλιαμ Χόλντεν, στο ρόλο του ηγέτη της συμμορίας συγκλονιστικός, όπως και οι υπόλοιποι της παρέας. Ο Έρνεστ Μποργκνάιν ως υπαρχηγός, αλλά και οι Ουόρεν Όουτς και Μπεν Τζόνσον (τα δύο ατίθασα αδέλφια της συμμορίας), ο Ρόμπερτ Ράιαν, στο ρόλο του πρώην συνεργάτη και κυνηγού της συμμορίας, ενώ θαυμάσιοι ήταν και μια σειρά από καρατερίστες που πλαισίωναν τους πρωταγωνιστές.

«Αδέσποτα Σκυλιά»

Τη δεκαετία του '70 θα γυρίσει ακόμη δέκα ταινίες, απ' τις οποίες ξεχωρίζουν το συγκλονιστικό όσο και σοκαριστικό για τη βιαιότητά του θρίλερ «Αδέσποτα Σκυλιά», με τον Ντάστιν Χόφμαν να μετατρέπεται από έναν διανοούμενο σε άγριο εκδικητή, η κλασική περιπέτεια «Ήταν Δυο Φυγάδες», με τον Στιβ ΜακΚουίν και την Άλις Μακ Γκρόου, να συνθέτουν ένα αξιομνημόνευτο και αξεπέραστο πρωταγωνιστικό ζευγάρι και την εμβληματική άγρια περιπέτειά του «Φέρτε μου το Κεφάλι του Αλφρέντο Γκαρσία», με τον Ουόρεν Όουτς. Στα αξιοσημείωτα της κινηματογραφικής του σταδιοδρομίας και το αντιπολεμικό δράμα «Σιδηρούς Σταυρός», με το οποίο συνθλίβει την άρχουσα γαλαζοαίματη τάξη, η οποία δεν αρκείται μόνο στον πλούτο και την εξουσία, αλλά θέλει να κλέψει και τη δόξα του ήρωα. Με τους έξοχους Τζέιμς Κόμπερν και Μαξιμίλιαν Σελ, σε μία αναμέτρηση κορυφής. Θα ακολουθήσει το πιο εμπορικό του φιλμ, το σχετικά αδιάφορο «Κομβόι: Άγρια Σύγκρουση» με τον Κρις Κριστόφερσον και θα κλείσει την καριέρα του με το κατασκοπικό θρίλερ «Όστερμαν: Το 48ωρο των Κατασκόπων», σε μια τελευταία αναλαμπή του στο σινεμά.



Κινηματογραφική συμμορία

Το 1984 ο Πέκινπα, καθηλωμένος από τα πολλά προβλήματα υγείας στο αγρόκτημά του στο Μεξικό, ετοίμαζε την επιστροφή του στο γουέστερν, με το «Hi-Lo country», αλλά η καρδιά του θα τον προδώσει για τελευταία φορά. Θα πεθάνει στις 28 Δεκεμβρίου του ίδιου έτους, έχοντας δίπλα του την αγαπημένη του γυναίκα. Στην κηδεία του, o στενός του φίλος Τζέιμς Κόμπερν, σε μια σκηνή βγαλμένη από το κινηματογραφικό σύμπαν του Πέκινπα, θα τον ευχαριστήσει για τα ταξίδια που έζησαν μαζί, εκπροσωπώντας και όλους εμάς, που μας έβαλαν στην κινηματογραφική του... συμμορία.

ΑΠΕ-ΜΠΕ