Ανάλυση: Το Ιράν στα όρια πυρηνικής έκρηξης: Η πυραυλική επίθεση που άλλαξε το παιχνίδι στη Μέση Ανατολή

Την 1η Οκτωβρίου, το Ιράν εκτόξευσε 180 βαλλιστικούς πυραύλους κατά του Ισραήλ, σηματοδοτώντας το δεύτερο άμεσο χτύπημά του μέσα σε μόλις έξι μήνες. Η επίθεση, που ονομάστηκε «Αληθινή Υπόσχεση 2», έρχεται σε μια εποχή που η περιφερειακή επιρροή και η αποτρεπτική στρατηγική του Ιράν δοκιμάζονται σοβαρά από τις στρατιωτικές ενέργειες του Ισραήλ.

Για το Ιράν, η πυραυλική επίθεση ήταν κάτι περισσότερο από απλά αντίποινα – ήταν μια προσπάθεια να επιβεβαιώσει τη δύναμή του μπροστά στις αυξανόμενες απώλειες. Αλλά η απόφαση αυτή ανέδειξε επίσης τις σοβαρές προκλήσεις που αντιμετωπίζει το Ιράν όσον αφορά τη διατήρηση της αμυντικής του στάσης σε ένα όλο και πιο εχθρικό περιβάλλον. Καθώς η συμβατική αποτρεπτική ικανότητα του Ιράν διαβρώνεται, οι πιθανότητες «πυρηνικής έκρηξης» αυξάνονται, αναφέρει σε ανάλυσή του το geopoliticalmonitor.

Τα συμφέροντα του Ιράν αντιμετωπίζουν πρωτοφανείς προκλήσεις

Η επιρροή του Ιράν στη Μέση Ανατολή στηρίζεται συνήθως σε δύο κύριους πυλώνες: το τεράστιο πυραυλικό οπλοστάσιό του και το δίκτυο των δυνάμεων αντιπροσώπων του, ιδίως τη Χεζμπολάχ στο Λίβανο.

Υποστηρίζοντας και εξοπλίζοντας ομάδες όπως η Χεζμπολάχ, το Ιράν στόχευε επίσης στο να αποτρέψει αντιπάλους όπως το Ισραήλ από το να βλάψουν τα συμφέροντά του- έτσι, ο «Άξονας της Αντίστασης» αποτελεί βασικό μέρος της μεγάλης στρατηγικής του Ιράν.

Όμως, κατά τη διάρκεια του περασμένου έτους, η στρατηγική αυτή δέχθηκε έντονες πιέσεις και σοβαρά πλήγματα. Το Ισραήλ έχει εντείνει τις επιθέσεις του, στοχεύοντας βασικούς συμμάχους και στρατιωτικά στελέχη του Ιράν. Δολοφονίες υψηλού προφίλ, συμπεριλαμβανομένων εκείνων του ηγέτη της Χεζμπολάχ Χασάν Νασράλα και του πολιτικού ηγέτη της Χαμάς Ισμαήλ Χανίγιε, σε συνδυασμό με χτυπήματα κατά ιρανών διοικητών, έχουν διαβρώσει την ικανότητα του Ιράν.

Η Χεζμπολάχ, κάποτε ακρογωνιαίος λίθος της περιφερειακής δύναμης του Ιράν, είδε την ηγεσία της να εξαλείφεται σχεδόν εξ ολοκλήρου, τα δίκτυα επικοινωνίας της να καταστρέφονται και τις στρατιωτικές της ικανότητες να μειώνονται. Αντιμέτωπο με αυξανόμενες οπισθοδρομήσεις, το Ιράν βρίσκεται τώρα σε δύσκολη θέση. Οι πληρεξούσιοι του δεν είναι πλέον τόσο αποτελεσματικοί στην αντιμετώπιση των ισραηλινών πρωτοβουλιών και οι αποτρεπτικές του ικανότητες υποχωρούν. Σε αυτό το πλαίσιο, το πυραυλικό πλήγμα της 1ης Οκτωβρίου ήταν ένα υψηλού ρίσκου στοίχημα, με στόχο να δείξει ότι το Ιράν εξακολουθεί να έχει τις δυνατότητες και την προθυμία να αντεπιτεθεί.

Γιατί το Ιράν διακινδύνευσε την πυραυλική επίθεση

Η απόφαση του Ιράν να εξαπολύσει την επιχείρηση «Αληθινή υπόσχεση 2» πιθανότατα προήλθε από την αναγνώριση ότι η αντιπαράθεση με το Ισραήλ ήταν αναπόφευκτη. Με την πάροδο των ετών, οι ισραηλινές μυστικές επιχειρήσεις -συμπεριλαμβανομένων των δολοφονιών, του σαμποτάζ στρατιωτικών εγκαταστάσεων και των άμεσων επιθέσεων- έχουν προκαλέσει αυξανόμενες απώλειες στο Ιράν. Ωστόσο, η κλίμακα ωχριά σε σύγκριση με αυτό που ακολούθησε την 7η Οκτωβρίου 2023, όπου το Ισραήλ χτύπησε τα περιφερειακά δίκτυα του Ιράν.

Η κλιμάκωση αντιμετωπίστηκε με περιορισμένη μόνο αντίδραση από το Ιράν, το οποίο προσπάθησε σταθερά να αποφύγει έναν ολοκληρωτικό πόλεμο. Ωστόσο, τα γεγονότα έφτασαν στο σημείο όπου οι Ιρανοί ηγέτες πιθανότατα αισθάνονται ότι πρέπει να κάνουν μια επίδειξη δύναμης απέναντι στον κύριο αντίπαλό τους, γεγονός που κατέστησε αναγκαία την πυραυλική επίθεση όσο το παράθυρο ευκαιρίας παρέμενε ανοιχτό.

Με την εξαπόλυση της μεγάλης κλίμακας πυραυλικής επίθεσης, το Ιράν ήλπιζε να αναγκάσει το Ισραήλ να κάνει μια παύση και να επανεξετάσει την πορεία δράσης του. Η Τεχεράνη μπορεί επίσης να προσπαθούσε να κερδίσει χρόνο για τη Χεζμπολάχ και άλλες δυνάμεις να ανασυνταχθούν μετά από τόσο βαριές απώλειες που υπέστησαν. Ωστόσο, τα χτυπήματα μέχρι στιγμής δεν είχαν το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα- επιπλέον, η απόφαση συνοδεύτηκε από σοβαρούς κινδύνους. Το Ιράν έχει κατανοήσει ότι δεν έχει το πάνω χέρι στις στρατιωτικές συγκρούσεις με το Ισραήλ, μια χώρα με προηγμένη αεράμυνα, το μοναδικό πυρηνικό οπλοστάσιο στη Μέση Ανατολή και δικαιούχο της συνεχούς υποστήριξης των Ηνωμένων Πολιτειών.

Η πυρηνική επιλογή του Ιράν

Το Ιράν βρίσκεται σε δύσκολη θέση, αναφέρει το δημοσίευμα. Τα κύρια αποτρεπτικά του εργαλεία, οι πύραυλοι και οι δυνάμεις μαχητών παραπαίουν, και ελλείψει σαφούς στρατιωτικού πλεονεκτήματος, η ικανότητα της Τεχεράνης να διατηρήσει την εμπροσθοβαρή αμυντική στρατηγική της μειώνεται. Το πυραυλικό πλήγμα της 1ης Οκτωβρίου μπορεί να καθυστέρησε προς το παρόν πρόσθετες ισραηλινές ενέργειες, αλλά δεν άλλαξε την υποκείμενη ανισορροπία στους συσχετισμούς δυνάμεων.

Το Ιράν μπορεί να προσβλέπει όλο και περισσότερο στο πυρηνικό του πρόγραμμα ως τρόπο εξισορρόπησης αυτής της ανισορροπίας. Ως πυρηνικό κράτος, το Ιράν έχει τη δυνατότητα να αναπτύξει πυρηνικά όπλα, αν και δεν έχει λάβει ακόμη την απόφαση να το πράξει. Παρ’ όλα αυτά, η μειούμενη ισχύς της πυραυλικής του άμυνας και της άμυνας που βασίζεται σε αντιπροσώπους μπορεί να ωθήσει τους Ιρανούς ηγέτες να το ξανασκεφτούν.

Το Ιράν ισχυρίζεται εδώ και καιρό ότι το πυρηνικό του πρόγραμμα είναι για ειρηνικούς σκοπούς, αλλά οι πρόσφατες συζητήσεις στο εσωτερικό της χώρας δείχνουν ότι ορισμένοι αξιωματούχοι υποστηρίζουν μια πιο διεκδικητική πυρηνική στάση. Σηματοδοτώντας την προθυμία του να αξιοποιήσει το πυρηνικό δυναμικό του, το Ιράν πιθανότατα στοχεύει να αποτρέψει μελλοντική ισραηλινή επιθετικότητα και να αποτρέψει την περαιτέρω κλιμάκωση της τρέχουσας σύγκρουσης. Ενώ η στροφή προς τον πλήρη πυρηνικό οπλισμό είναι από μόνη της μια επικίνδυνη στρατηγική, καθώς θα μπορούσε να προκαλέσει προληπτικά πλήγματα από το Ισραήλ ή τις Ηνωμένες Πολιτείες, η απλή υπόδειξη αυτής της δυνατότητας θα μπορούσε να αναγκάσει το Ισραήλ και τους συμμάχους του να κάνουν ένα βήμα πίσω.

Με αυτό το δεδομένο, η επιδίωξη της πυρηνικής επιλογής ενέχει και άλλους κινδύνους. Η ανάπτυξη πυρηνικών όπλων απαιτεί χρόνο και οι συνεχιζόμενοι οικονομικοί αγώνες του Ιράν καθιστούν τη διατήρηση ενός πυρηνικού προγράμματος μια τρομακτική προοπτική.

Παρόλα αυτά, καθώς η συμβατική αποτροπή της Τεχεράνης αποδυναμώνεται, η πυρηνική επιλογή μπορεί να γίνει μια πιο ελκυστική επιλογή για την Τεχεράνη, ειδικά αν μπορεί να υπολογίζει στην υποστήριξη της Ρωσίας, της Κίνας και/ή της Βόρειας Κορέας. Όποιο δρόμο και αν επιλέξει η Τεχεράνη, εν μέσω της ασταθούς γεωπολιτικής της περιοχής, το Ιράν αντιμετωπίζει ορισμένες δύσκολες επιλογές.

Περαιτέρω κλιμάκωση θα μπορούσε να προκαλέσει καταστροφικά αντίποινα, ενώ η αυτοσυγκράτηση κινδυνεύει να παραχωρήσει την κυριαρχία της κλιμάκωσης και ενδεχομένως την περιφερειακή ηγεμονία στο Ισραήλ. Τελικά, το μέλλον του Ιράν θα εξαρτηθεί από το πόσο καλά μπορεί να προσαρμοστεί σε αυτές τις μεταβαλλόμενες δυναμικές και αν μπορεί να βρει νέους τρόπους προβολής ισχύος σε ένα όλο και πιο δύσκολο τοπίο, καταλήγει η ανάλυση.