Γιατί το «κοιμήσου και βλέπουμε» λειτουργεί: Τι λέει η επιστήμη του ύπνου για τα προβλήματα (βίντεο)

Το να αφήνουμε ένα δύσκολο πρόβλημα για «αύριο το πρωί» δεν γίνεται απλώς για παρηγοριά. Η νευροεπιστήμη δείχνει ότι ο ύπνος αναδιοργανώνει τη σκέψη μας και μπορεί να βελτιώσει στις λύσεις και τις αποφάσεις.

Ο ύπνος θεωρείται εδώ και δεκαετίες ζωτικής σημασίας για το ανθρώπινο σώμα, όμως οι ακριβείς λειτουργίες του παρέμεναν για πολύ καιρό ασαφείς. Τα τελευταία χρόνια, η έρευνα έχει ανατρέψει παλιές θεωρίες και έχει αποκαλύψει ότι, όσο κοιμόμαστε, ο εγκέφαλος βρίσκεται σε έντονη δραστηριότητα.

Τα όνειρα είναι μόνο το πιο ορατό κομμάτι αυτής της διεργασίας. Στο παρασκήνιο, νευρωνικά δίκτυα «δουλεύουν», επεξεργάζονται πληροφορίες και αναδιατάσσουν μνήμες.

Πώς ο ύπνος ενισχύει τη μνήμη και τη λύση προβλημάτων

Σύμφωνα με τη θεωρία της «ενεργής ενοποίησης συστημάτων», ο εγκέφαλος επαναλαμβάνει παλιές μνήμες κατά τη διάρκεια του ύπνου. Με αυτόν τον τρόπο, τις σταθεροποιεί, τις προστατεύει από παρεμβολές και τις ενσωματώνει στο δίκτυο της μακροπρόθεσμης μνήμης.

Αυτή η διαδικασία δεν βοηθά μόνο στη μάθηση, αλλά και στη λύση προβλημάτων. Μελέτη του 2021 έδειξε ότι άτομα που κοιμήθηκαν μετά από εκπαίδευση σε ένα παιχνίδι γρίφων είχαν υπερδιπλάσιες πιθανότητες να λύσουν ένα νέο πρόβλημα σε σύγκριση με όσους έμειναν ξύπνιοι.

REM και non-REM: Το πιο δημιουργικό δίδυμο

Προγενέστερη έρευνα έχει προτείνει ότι η συνεργασία ανάμεσα στα στάδια REM και non-REM του ύπνου επιτρέπει πιο δημιουργικές λύσεις. Ο εγκέφαλος φαίνεται να «σπάει» και να «ξαναδένει» τις πληροφορίες με νέους τρόπους.

Μάλιστα, πείραμα του 2019 έδειξε ότι αυτός ο μηχανισμός μπορεί να ενισχυθεί. Συμμετέχοντες άκουγαν συγκεκριμένους ήχους κατά τη διάρκεια του ύπνου, συνδεδεμένους με άλυτα προβλήματα. Το επόμενο πρωί, ήταν πολύ πιο πιθανό να τα λύσουν.

ΑΛΛΑ! Ο ύπνος δεν κάνει θαύματα. Οι επιστήμονες τονίζουν ότι δεν μπορούμε να λύσουμε προβλήματα για τα οποία δεν διαθέτουμε τις βασικές γνώσεις. Ο ύπνος βοηθά όταν «έχουμε όλα τα κομμάτια», αλλά δεν μπορούμε να τα ενώσουμε. Με άλλα λόγια, δεν πρόκειται να ξυπνήσουμε ξαφνικά με τη λύση για τη σκοτεινή ύλη ή την κβαντική υπολογιστική, αν δεν έχουμε σχετικό υπόβαθρο.

Καλύτερες αποφάσεις μετά από έναν καλό ύπνο

Ο ύπνος δεν βελτιώνει μόνο τη δημιουργικότητα, αλλά και τη λήψη αποφάσεων. Έρευνα του 2024 έδειξε ότι βοηθά στη μείωση του «bias της πρωτοκαθεδρίας», δηλαδή της τάσης να επηρεαζόμαστε υπερβολικά από την πρώτη πληροφορία που λαμβάνουμε. Όταν κοιμόμαστε πριν πάρουμε μια σημαντική απόφαση, αποκτούμε απόσταση από τα αρχικά δεδομένα και είμαστε πιο πιθανό να επιλέξουμε με πιο ορθολογικά κριτήρια.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η κατάσταση της υπναγωγίας, το μεταβατικό στάδιο ανάμεσα στον ύπνο και την εγρήγορση. Εκεί, εικόνες και ιδέες εμφανίζονται με ασυνήθιστους συνδυασμούς.

Ο Τόμας Έντισον φέρεται να αξιοποιούσε αυτή τη φάση κρατώντας ένα αντικείμενο στο χέρι του, ώστε ο θόρυβος να τον ξυπνά μόλις αποκοιμιόταν. Σύγχρονες μελέτες δείχνουν ότι είχε δίκιο, αφού σύντομοι «ύπνοι έναρξης» αυξάνουν τις πιθανότητες δημιουργικής διορατικότητας.