Απελευθέρωση από τις Περιοριστικές Πεποιθήσεις του Νου

Γράφει ο Ψυχολόγος-Σύμβουλος Γάμου 

Γιάννης Ξηντάρας

Οι περιοριστικές πεποιθήσεις δεν είναι απλώς σκέψεις που περνούν από το μυαλό. Είναι βαθιά ριζωμένες εσωτερικές «αληθινότητες» που διαμορφώνουν τη ζωή μας χωρίς να το συνειδητοποιούμε. Μας κρατούν σε μικρές, στενές εκδοχές του εαυτού μας, πολύ μικρότερες από αυτό που πραγματικά μπορούμε να γίνουμε. Όταν μιλάμε για απελευθέρωση από αυτές, δεν αναφερόμαστε σε μια αφηρημένη ψυχολογική διαδικασία, αλλά σε μια πρακτική, γειωμένη και βαθιά ανθρώπινη πράξη αυτογνωσίας.

Η διερεύνηση αυτών των πεποιθήσεων ανήκει στον πυρήνα της ψυχοθεραπείας: να φωτίσουμε τα αόρατα μοτίβα που επηρεάζουν τη συμπεριφορά, τις σχέσεις, τις επιλογές και το αίσθημα προσωπικής αξίας. Κι όμως, παρά την επιστημονική της διάσταση, αυτή η διεργασία έχει κάτι βαθιά ποιητικό. Είναι σαν να ανοίγει ένα παράθυρο σε έναν χώρο που υπάρχουμε, αλλά δεν είχαμε ποτέ το θάρρος να κατοικήσουμε.

---

Τι Είναι οι Περιοριστικές Πεποιθήσεις;

Οι περιοριστικές πεποιθήσεις είναι εσωτερικές δηλώσεις που λειτουργούν σαν αόρατοι κανόνες:

• «Δεν μπορώ.»
• «Δεν είμαι αρκετός.»
• «Θα αποτύχω.»
• «Οι άλλοι είναι καλύτεροι από μένα.»
• «Δεν αξίζω να αγαπηθώ.»

Αυτές οι πεποιθήσεις δεν εμφανίζονται τυχαία. Διαμορφώνονται από εμπειρίες παιδικής ηλικίας, πρώιμες σχέσεις, μηνύματα οικογένειας, κοινωνικά πρότυπα και επαναλαμβανόμενους φόβους. Το νευρικό μας σύστημα, για να προστατευτεί, δημιουργεί μονοπάτια σκέψης που μοιάζουν ασφαλή. Όμως η «ασφάλεια» αυτή συχνά μετατρέπεται σε κλουβί, μια ζώνη άνεσης που δεν μας επιτρέπει να προχωρήσουμε.

---

Η Νευροβιολογία της Πεποίθησης

Η επιστήμη δείχνει πως κάθε πεποίθηση αντιστοιχεί σε νευρωνικά κυκλώματα. Όσο πιο συχνά μια σκέψη επαναλαμβάνεται, τόσο πιο ισχυρό γίνεται το αντίστοιχο μονοπάτι στον εγκέφαλο. Με το πέρασμα του χρόνου, το μονοπάτι αυτό γίνεται «αυτόματο». Έτσι, η πεποίθηση παύει να μοιάζει με επιλογή και μοιάζει με αλήθεια.

Ωστόσο, ο εγκέφαλος διαθέτει νευροπλαστικότητα. Μπορεί να αλλάξει, να δημιουργήσει νέες συνάψεις, να σβήσει παλιές διαδρομές και να ενισχύσει διαφορετικές. Αυτό είναι το θεμέλιο της θεραπευτικής αλλαγής: η κατανόηση ότι η σκέψη δεν είναι μοίρα, αλλά διαδικασία. Κάτι που μπορεί να μεταμορφωθεί.

---

Ψυχοθεραπευτική Προσέγγιση: Από την Αυτοπαρατήρηση στην Απελευθέρωση

1. Αναγνώριση – Το Φως Πέφτει στην Πηγή

Πριν αλλάξουμε οποιαδήποτε πεποίθηση, χρειάζεται να τη δούμε καθαρά. Η αυτοπαρατήρηση εδώ λειτουργεί σαν καθρέφτης. Στη θεραπευτική διαδικασία, αυτό επιτυγχάνεται με στοχευμένες ερωτήσεις:

• «Τι ακριβώς λέω στον εαυτό μου;»
• «Από πού το έχω μάθει;»
• «Πώς επηρεάζει τη ζωή μου;»
  Η συνειδητοποίηση δεν είναι θεωρητική. Είναι μια βαθιά σωματική και συναισθηματική εμπειρία κατανόησης.

2. Επανεξέταση – Είναι όντως αλήθεια;

Οι περιοριστικές πεποιθήσεις καταρρέουν όταν εκτεθούν στην πραγματικότητα. Όταν ο θεραπευόμενος καλείται να δει εναλλακτικές εξηγήσεις, να εξετάσει αποδείξεις, να αναγνωρίσει επιτεύγματα που αγνοούσε. Η αμφισβήτηση δεν ακυρώνει το συναίσθημα· το απελευθερώνει από την υπόγεια χειραγώγηση μιας παλιάς «αλήθειας».

3. Μαλακή Συναισθηματική Επανεγγραφή

Οι νέες πεποιθήσεις δεν στοχεύουν στην υπεραισιοδοξία. Δεν είναι «μάντρα» που επαναλαμβάνουμε μηχανικά. Είναι μια ήπια, αργή εσωτερική μετατόπιση, που στηρίζεται στην επαφή με το σώμα, την αναπνοή, τη ρύθμιση του νευρικού συστήματος. Η αλλαγή γίνεται βιωματική, όχι διανοητική.

4. Σταθεροποίηση – Η Νέα Πραγματικότητα Γίνεται Έδαφος

Με επανάληψη, οι νέες εσωτερικές δηλώσεις γίνονται συνήθεια. Το νευρικό σύστημα παύει να αντιδρά σαν να βρίσκεται σε απειλή. Η συμπεριφορά αλλάζει χωρίς πίεση: πιο υγιή όρια, περισσότερη διεκδικητικότητα, αυθεντικότητα, αυτοφροντίδα.

---

Η Ποιητική Στιγμή της Απελευθέρωσης

Κάθε φορά που μια περιοριστική πεποίθηση χαλαρώνει, κάτι μέσα μας ανασαίνει. Είναι σαν ένα εσωτερικό δωμάτιο να φωτίζεται. Η ζωή ανοίγει ξανά, σαν να μετακινείται από το «δεν μπορώ» στο «ίσως…». Αυτή η μικρή μετατόπιση δεν είναι μικρή. Είναι η αρχή όλων των αλλαγών.

Η απελευθέρωση από τις πεποιθήσεις δεν υπόσχεται τέλεια ζωή. Υπόσχεται όμως κάτι βαθύτερο: την αίσθηση ότι επιστρέφεις στον πυρήνα σου, εκεί όπου υπάρχει χώρος για επιλογές, δυνατότητες και αυθεντική παρουσία.

---

Γιατί Αξίζει να Ξεκινήσεις Σήμερα

Κάθε άνθρωπος κουβαλά ιστορίες που δεν επέλεξε. Αλλά έχει την ευθύνη, και την ελευθερία, να μη ζήσει φυλακισμένος σε αυτές. Η ψυχοθεραπεία δεν είναι πολυτέλεια, είναι γέφυρα προς μια πιο ολοκληρωμένη εκδοχή του εαυτού.

Αν νιώθεις ότι κάποιο αόρατο «ταβάνι» σε κρατά πίσω, τότε πιθανότατα βρίσκεται μέσα στον τρόπο που μιλάς στον εαυτό σου. Κι αυτό μπορεί να αλλάξει.

Η απελευθέρωση από τις περιοριστικές πεποιθήσεις είναι μια πράξη βαθιά ανθρώπινη: η επιστροφή σε έναν χώρο εσωτερικής ελευθερίας.