Σοβαρή απειλή οι λαγοκέφαλοι στις ελληνικές θάλασσες – Οι κίνδυνοι για την υγεία

Ο τρόμος των λαγοκέφαλων επέστρεψε στις ελληνικές θάλασσες. Το ψάρι που μπορεί να προκαλέσει δηλητηρίαση ή να οδηγήσει μέχρι και ακρωτηριασμό, τείνει να γίνει μόνιμο πρόβλημα στα μεσογειακά ύδατα.

Το διεθνές επιστημονικό περιοδικό Biology, φιλοξενεί στη δεύτερη έκδοσή του για φέτος, τιτλοφορούμενη «Ξένοι εισβολείς στα ύδατα και οι Επιπτώσεις τους στη Βιοποικιλότητα και τις Υπηρεσίες των Οικοσυστημάτων», μια μεγάλη επιστημονική εργασία από ερευνητές πανεπιστημίων και ερευνητικών κέντρων της Ελλάδας, της Κύπρου, της Ιταλίας, της Τουρκίας, της Παλαιστίνης, της Λιβύης, του Ισραήλ και της Αιγύπτου, για τις επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία από την εισβολή του λαγοκέφαλου (Lagocephalus sceleratus).

Σύμφωνα με τα δεδομένα από το 2004 έως το 2023 για την παρουσία του είδους στην Ανατολική Μεσόγειο, όπως συλλέχθηκαν από ειδήσεις στο διαδίκτυο, στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, νοσοκομειακά αρχεία και προσωπικές συνεντεύξεις, έχουν καταγραφεί συνολικά 198 περιστατικά, συμπεριλαμβανομένων 28 επιθέσεων και 27 θανάτων λόγω κατανάλωσης λαγοκέφαλου.

Τα αποτελέσματα της μελέτης αποκαλύπτουν μια ανησυχητική τάση: ο αριθμός των αναφερόμενων περιστατικών αυξάνεται με τα χρόνια, πιθανόν λόγω της πληθυσμιακής αύξησης των λαγοκέφαλων και των καλύτερων εργαλείων καταγραφής. Η μελέτη σημειώνει επίσης πως τα περισσότερα περιστατικά δηλητηρίασης συνέβησαν τον χειμώνα ενώ οι επιθέσεις ήταν συχνότερες το καλοκαίρι.

Εισβολή στη Μεσόγειο

Η Μεσόγειος, σημειώνουν οι ερευνητές, έχει δεχθεί τη μεγαλύτερη εισβολή ξενικών ειδών παγκοσμίως, με πάνω από 1.000 καταγεγραμμένα ξένα είδη, μεταξύ αυτών και ο λαγοκέφαλος που έχει ξεχωρίσει ως σημαντική απειλή για τα τοπικά οικοσυστήματα, την αλιευτική δραστηριότητα και την ανθρώπινη υγεία.

Οι λαγοκέφαλοι ανήκουν στην οικογένεια Tetraodontidae, έξι από τα δεκατρία είδη της οποίας έχουν εντοπιστεί στη Μεσόγειο, όπου βρέθηκαν με πέρασμα τη Διώρυγα του Σουέζ. Το είδος L. sceleratus, που προήλθε από την Ερυθρά Θάλασσα, καταγράφηκε για πρώτη φορά στη Μεσόγειο το 2003 και έχει εξαπλωθεί έκτοτε με ταχείς ρυθμούς σε όλη τη λεκάνη, αποτελώντας ένα από τα πιο επιβλαβή ξενικά είδη στην περιοχή.

Κίνδυνοι από τους λαγοκέφαλους

Η τετραδοτοξίνη (ΤΤΧ), μια ισχυρή νευροτοξίνη που περιέχεται στους ιστούς του λαγοκέφαλου, μπορεί να αποβεί θανατηφόρα αν περάσει στον ανθρώπινο οργανισμό. Η TTX λειτουργεί ως αναστολέας των διαύλων νατρίου στα κύτταρα, οδηγώντας σε συμπτώματα που κυμαίνονται από μούδιασμα και παράλυση έως αναπνευστική ανεπάρκεια και θάνατο. Η θανατηφόρα δόση TTX είναι εξαιρετικά χαμηλή, με το όριο ασφαλείας να έχει οριστεί στα 10 MU/g TTX (ισοδύναμο με 2 mg TTX/kg) από τις ιαπωνικές αρχές. Αντιθέτως, η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA) είναι πιο προσεκτική, τονίζοντας την ανάγκη για αυστηρούς κανονισμούς.

Εκτός από τη δηλητηρίαση, έχουν αναφερθεί περιπτώσεις επιθέσεων σε ανθρώπους, με αποτέλεσμα τραυματισμούς σε επίπεδο απλού δαγκώματος έως σοβαρότερα περιστατικά με ακρωτηριασμούς. Η επιθετική συμπεριφορά των λαγοκέφαλων, ιδιαίτερα του L. sceleratus, παρατηρείται κατά τις περιόδους αναπαραγωγής τους.

Ο λαγοκέφαλος στην Ελλάδα

Η εισβολή του λαγοκέφαλου στα ελληνικά ύδατα έχει εγείρει σοβαρές ανησυχίες. Ο εντοπισμός του είδος L. sceleratus για πρώτη φορά στη χώρα μας το 2005 συνοδεύτηκε από μεγάλες εκστρατείες ενημέρωσης. Παρά τις προσπάθειες, αναφέρονται συχνά περιστατικά με λαγοκέφαλους, συμπεριλαμβανομένων επιθέσεων και δηλητηριάσεων. Παρότι στη χώρα μας δεν έχουν καταγραφεί ακόμα θάνατοι, η παρουσία αυτών των ξενικών ειδών έχει στοιχίσει ακριβά στην αλιευτική δραστηριότητα.

Η μελέτη υποδεικνύει ότι, αν και οι εκστρατείες ενημέρωσης είχαν κάποια αποτελεσματικότητα, υπάρχει ανάγκη για συνεχή και πιο εκτεταμένη ευαισθητοποίηση του πληθυσμού, με ενημερωτικές δράσεις στοχευμένες προς τους τουρίστες και τους νέους κατοίκους, οι οποίοι ενδεχομένως αγνοούν τους κινδύνους.