28η Οκτωβρίου: Το ηρωικό ΟΧΙ του Ελληνικού λαού

Κορυφώνονται σήμερα οι εκδηλώσεις για την επέτειο της 28ης Οκτωβρίου, με τη στρατιωτική παρέλαση στη Θεσσαλονίκη και τη μαθητική παρέλαση στην Αθήνα.

Τη στρατιωτική παρέλαση θα παρακολουθήσουν ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Προκόπης Παυλόπουλος, ο υπουργός Άμυνας Πάνος Καμμένος και ο πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας Κυριάκος Μητσοτάκης.

Η παρέλαση θα αρχίσει στις 11:00, ενώ θα προηγηθεί κατάθεση στεφάνων στο στεφάνων στο Ηρώο του Γ' Σώματος Στρατού.


Το τελεσίγραφο που οδήγησε στον πόλεμο

Η επέτειος του «Όχι» αναφέρεται στην άρνηση της Ελλάδας στις ιταλικές αξιώσεις που περιείχε το τελεσίγραφο που επιδόθηκε στις 28 Οκτωβρίου του 1940 στον Ιωάννη Μεταξά. Συνέπεια της άρνησης ήταν η είσοδος της χώρας στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και η έναρξη του ελληνοϊταλικού πολέμου του 1940.

Ο πρέσβης της ιταλικής κυβέρνησης στην Αθήνα, Εμανουέλε Γκράτσι, επισκέφθηκε τον Μεταξά στο σπίτι του, στην Κηφισιά και του παρέδωσε το τελεσίγραφο, το οποίο απαιτούσε την ελεύθερη διέλευση του ιταλικού στρατού από την Ελληνοαλβανική μεθόριο, προκειμένου στη συνέχεια να καταλάβει κάποια στρατηγικά σημεία του Βασιλείου της Ελλάδος, (λιμένες, αεροδρόμια κλπ.), για ανάγκες ανεφοδιασμού και άλλων διευκολύνσεών του στη μετέπειτα προώθησή του στην Αφρική.

«Alors, c'est la guerre» («λοιπόν, αυτό σημαίνει πόλεμο» - σ.σ. τα γαλλικά ήταν η επίσημη διπλωματική γλώσσα) είπε ο Μεταξάς στον Γκράτσι, ο οποίος περιγράφει στα απομνημονεύματά του την σκηνή: «“έχω εντολή κ. πρωθυπουργέ να σας κάνω μία ανακοίνωση” και του έδωσα το έγγραφο. Παρακολούθησα την συγκίνηση στα χέρια και τα μάτια του. Με σταθερή φωνή και βλέποντάς με κατάματα, ο Μεταξάς μου είπε: “αυτό σημαίνει πόλεμο”. Του απάντησα ότι αυτό θα μπορούσε να αποφευχθεί. Μου απάντησε “όχι”. Του πρόσθεσα ότι “αν ο στρατηγός Παπάγος...”, ο Μεταξάς με διέκοψε και μου είπε “όχι”! Έφυγα υποκλινόμενος με τον βαθύτερο σεβασμό, προ του γέροντος αυτού, που προτίμησε την θυσία αντί της υποδούλωσης».

Δύο ώρες μετά την επίδοση του τελεσιγράφου και την άρνηση του Μεταξά, άρχισε η σύγκρουση, με εισβολή των ιταλικών στρατευμάτων στην Ήπειρο, οπότε η Ελλάδα αμυνόμενη ενεπλάκη στον πόλεμο...

Το μέτωπο είχε μήκος περίπου 150 χιλιομέτρων και βρισκόταν σε μια εξ’ ολοκλήρου ορεινή και εξαιρετικά δύσβατη περιοχή, με την οροσειρά της Πίνδου να χωρίζει το θέατρο επιχειρήσεων στα δύο: αυτό της Ηπείρου και εκείνο της Δυτικής Μακεδονίας.

Ο ελληνικός στρατός ανάγκασε τον ιταλικό σε υποχώρηση και μέχρι τα μέσα Δεκεμβρίου, σχεδόν το ένα τέταρτο του εδάφους της Αλβανίας είχε καταληφθεί από τους Έλληνες. Η αντεπίθεση των Ιταλών, το Μάρτιο του 1941, απέτυχε, με κέρδος μόνο μικρές εδαφικές εκτάσεις στην περιοχή της Χειμάρρας. Η υποχώρηση των Ελλήνων άρχισε στις 12 Απριλίου του 1941, οπότε και στο πλευρό των Ιταλών είχαν αρχίσει να προελαύνουν οι Γερμανοί.

Οι πολεμικές επιχειρήσεις που ακολούθησαν «σφραγίστηκαν» με την πτώση της Κρήτης, τον Μάιο του 1941: ολόκληρη η Ελλάδα βρέθηκε υπό τον απόλυτο έλεγχο των δυνάμεων του Άξονα και, για τα επόμενα τρία χρόνια, υπέστη τη σκληρή Κατοχή από τις δυνάμεις της Γερμανίας, της Ιταλίας και της Βουλγαρίας.


Πώς καθιερώθηκε το «Όχι»

Η άρνηση του Μεταξά πέρασε στον τότε ελληνικό Τύπο με την λέξη «ΟΧΙ». Μάλιστα, αυτούσια η λέξη παρουσιάσθηκε για πρώτη φορά ως τίτλος στο κύριο άρθρο της εφημερίδας «Ελληνικό Μέλλον» του Ν. Π. Ευστρατίου, στις 30 Οκτωβρίου του 1940.

Η επέτειος γιορτάστηκε πρώτη φορά το 1941: στο προαύλιο του πανεπιστημίου Αθηνών, έγιναν ομιλίες από φοιτητές, ενώ την παραμονή είχε μιλήσει ο καθηγητής Κωνσταντίνος Τσάτσος, που αρνήθηκε να κάνει µάθηµα την 28η Οκτωβρίου, με αποτέλεσμα να απολυθεί από το Πανεπιστήμιο.

Η δεύτερη επέτειος γιορτάστηκε την Πλατεία Συντάγµατος με πρωτοβουλία των οργανώσεων ΕΠΟΝ και ΠΕΑΝ, ενώ το 1943 ο εορτασμός, που έγινε στο κτίριο της Εθνικής Τράπεζας, στην πλατεία Κοτζιά, διακόπηκε από Γερμανούς, που υποχρέωσαν όσους συμμετείχαν να σταθούν με τα χέρια ψηλά μέχρι το βράδυ και έστειλαν είκοσι άτομα σε στρατόπεδα συγκέντρωσης.

Η πρώτη επίσημη επέτειος έγινε το 1944, με παρέλαση ενώπιον του πρωθυπουργού Γεωργίου Παπανδρέου. Το 1952, η Εκκλησία της Ελλάδος αποφάσισε η γιορτή της Αγίας Σκέπης να μεταφερθεί από την 1η Οκτωβρίου στις 28 του μήνα, με το αιτιολογικό ότι η Παναγία βοήθησε τον ελληνικό στρατό στον πόλεμο.