Θεσσαλονίκη, η αδελφή του Μ. Αλεξάνδρου

Η Θεσσαλονίκη (γεννήθηκε το 352/353 π.Χ., πέθανε το 295 π.Χ.ήταν Μακεδόνισσα πριγκίπισσα, κόρη του βασιλιά Φιλίππου του Β' και της Θεσσαλής γυναίκας του Νικησιπόλεως από τις Φερές. Ήταν ετεροθαλής αδελφή του Μεγάλου Αλεξάνδρου και γυναίκα του Κάσσανδρου.

O βασιλιάς της Μακεδονίας Φίλιππος ο Β', για να εορτάσει την ημέρα γέννησης της κόρης του, η οποία συνέπιπτε με την νίκη των στρατευμάτων του το 353 π.Χ., μεταξύ του μακεδονικού στρατού και αυτών της Θεσσαλικής Συμμαχίας στη σημαντική μάχη του Κρόκιου Πεδίου στη Θεσσαλία εναντίον των Φωκιέων, φέρεται να ονόμασε την νεογέννητη κόρη του "Θεσσαλονίκη", που σημαίνει "νίκη κατά των Θεσσαλών".
Μετά τον θάνατο του Αλέξανδρου το 323 π.Χ., και τους πολέμους των διαδόχων που ακολούθησαν, το 315 με 316 π.Χ. ο Κάσσανδρος ίδρυσε νέα πόλη στο μυχό του Θερμαϊκού κόλπου, δίνοντας της το όνομα της συζύγου του και ονομάζοντας την Θεσσαλονίκη.

Το αθάνατο νερό και ο θρύλος της Γοργόνας

Ναύτη, καλέ ναύτη ζει ο βασιλιάς Αλέξανδρος;

Η απάντηση στη γοργόνα δεν μπορεί παρά να είναι θετική. Ο Μέγας Αλέξανδρος ζει μέσα από θρύλους και δοξασίες, μέσα από αντιπαραθέσεις επιστημόνων γύρω από ιστορικές ανακαλύψεις, μέσα από διατριβές και εκατονταετίες έρευνας και μελέτης, μέσα από ιστορικές καταγραφές μιας πορείας θριάμβων που είχε ένα τέλος τραγικό, πρόωρο και συναρπαστικό ως ένα από τα μεγαλύτερα μυστήρια της ιστορίας.

Δεν έχουμε παρά να υποκύψουμε για τα καλά πια στη γοητεία θρύλων και λαϊκών μύθων, που συνδέονται εδώ και χρόνια με την ιστορική μεν, θρυλική δε, μορφή του μεγάλου στρατηλάτη, με το μυστήριο του θανάτου του και ακόμα περισσότερο με τις δοξασίες περί της αθανασίας του.



Ενα τεράστιο κομμάτι των μύθων για τον Μέγα Αλέξανδρο σχετίζεται με τον θάνατό του, τον οποίο σύμφωνα με θρύλους του Βυζαντίου για παράδειγμα είχε προβλεφθεί από τη γέννηση ενός μωρού, που ήταν μισό άνθρωπος και μισό τέρας, νεκρό στην ανθρώπινη μορφή του, ζωντανό μόνο στην τερατώδη.

Αμέτρητοι βεβαίως είναι και οι μύθοι που σχετίζονται με την αθανασία του, δηλαδή τη σχέση του με το αθάνατο νερό, έναν αγαπημένο θρύλο που γράφτηκε στο τέλος του τρίτου αιώνα και ήταν εξαιρετικά δημοφιλής από τον Μεσαίωνα κι ύστερα. Κι εδώ ο μύθος έχει εξελιχθεί και διαδοθεί σε διάφορες μορφές. Σε όλες τους, το δικό της ρόλο παίζει η Γοργόνα, η αδερφή του Μεγαλέξανδρου...



Θα ήταν άτοπο να προσπαθήσουμε να συνοψίσουμε σε λίγες γραμμές πόσοι και ποιοι ακριβώς είναι οι μύθοι που αφορούν τον Μεγαλέξανδρο, το αθάνατο νερό και τη Γοργόνα.

Σε γενικές γραμμές, ο θρύλος λέει πως ο Αλέξανδρος κατάφερε περνώντας από διάφορες δοκιμασίες να προσεγγίσει το αθάνατο νερό, την ύπαρξη του οποίου είχε μάθει από τους σοφούς, όμως η αδερφή του το ήπιε κι εκείνος την καταράστηκε να γίνει μισή ψάρι μισή άνθρωπος. Εκείνη πάντως δεν του κράτησε κακία, αντιθέτως συνεχίσει να γυρίζει στα πέλαγα και να τον αναζητά με τη φράση «ζει ο βασιλιάς Αλέξανδρος;».

Κατά μία άλλη εκδοχή, η αδερφή του Αλέξανδρου έχυσε κατά λάθος το αθάνατο νερό γι' αυτό από τον καημό της μεταμορφώθηκε σε γοργόνα, ενώ κατά μία άλλη εκείνη ήταν που κατάφερε να το βρει και να το αποσπάσει όμως ο Αλέξανδρος αρνήθηκε να το πιει, λέγοντας όχι στην αθανασία και την ξεγέλασε να το πιει η ίδια, με αποτέλεσμα να γυρνά στα πέλαγα στην αιωνιότητα.



Όσοι, πάντως, μύθοι κι αν υπάρχουν σχετικά με το τι έγινε με τον Αλέξανδρο και το αθάνατο νερό και πώς γεννήθηκε η Γοργόνα, η κατάληξη είναι κοινή. Εκείνη γυρνά στις θάλασσες και τον αναζητά, ρωτώντας (από τη «Γοργόνα» του Ανδρέα Καρκαβίτσα):

«- Ναύτη - καλεναύτη· ζει ο Βασιλιάς Αλέξαντρος;

Ο Βασιλιάς Αλέξαντρος! ψιθύρισα με περισσότερη απορία.

Πώς είναι δυνατό να ζει ο βασιλιάς Αλέξαντρος; Δεν ήξερα τι ρώτημα ήταν εκείνο και τι να της αποκριθώ, όταν η φωνή ξαναδευτέρωσε:

- Ναύτη-καλεναύτη· ζει ο βασιλιάς Αλέξαντρος;

- Τώρα, Κυρά μου! απάντησα χωρίς να σκεφτώ. Τώρα βασιλιάς Αλέξαντρος! Ούτε το χώμα του δε βρίσκεται στη γη.

Ωϊμέ! κακό που το ’παθα! Η χιλιόμορφη κόρη έγινε μεμιάς φοβερό σίχαμα. Κύκλωπας βγήκε από το κύμα κι έδειξε λεπιοντυμένο το μισό κορμί. Ζωντανά φίδια τα μεταξόμαλλα σηκώθηκαν περδώθε, έβγαλαν γλώσσες και κεντριά φαρμακερά κι έχυσαν φοβεριστικό ανεμοφύσημα. Το θωρακωτό στήθος και το παρθενικό πρόσωπο άλλαξαν αμέσως, σα να ήταν η Μονοβύζω του παραμυθιού. Τώρα καλογνώρισα με ποιον είχα να κάμω! Δεν ήταν ο Χάρος της Γης, ο χαλαστής και σωτήρας άγγελος. Ήταν η Γοργόνα, τ’ Αλέξαντρου η αδερφή, που έκλεψε το αθάνατο νερό και γύριζε ζωντανή και παντοδύναμη. Η Δόξα ήταν του μεγάλου κοσμοκράτορα, αγέραστη κι αιώνια σε στεριά και θάλασσα. Και μόνο για Κείνης τον ερχομό έχυσε ο Πόλος το Σέλας του, να στρώσει τον αθέρα με της πορφύρας το χρώμα. Δε ρωτούσε βέβαια για το φθαρτό σώμα, αλλά για τη μνήμη του αφέντη της. Και τώρα στην άκριτη μου απόκριση μανιασμένη έριξε το χέρι, ένα δασοτριχωμένο και βαρύ χέρι στην κουπαστή, έπαιξε ζερβόδεξα την ουρά της κι έδειξε Ωκεανό τον μαλακό Πόντο.

- Όχι, Κυρά, ψέματα!... τρανοφώναξα με λυμένα γόνατα. Εκείνη με κοίταξε αυστηρά και με φωνή τρεμάμενη ξαναρώτησε:

- Ναύτη-καλεναύτη· ζει ο βασιλιάς Αλέξαντρος;

- Ζει και βασιλεύει· απάντησα ευθύς. Ζει και βασιλεύει και τον κόσμο κυριεύει.

Άκουσε τα λόγια μου καλά. Σα να χύθηκε αθάνατο νερό η φωνή μου στις φλέβες της, άλλαξε αμέσως το τέρας κι έλαμψε παρθένα πάλι χιλιόμορφη. Σήκωσε το κρινάτο χέρι της από την κουπαστή, χαμογέλασε ροδόφυλλα σκορπώντας από τα χείλη της. Και άξαφνα στον ολοπόρφυρον αέρα χύθηκε τραγούδι πολεμικό, λες και γύριζε τώρα ο Μακεδονικός στρατός από τις χώρες του Γάγγη και του Ευφράτη...».